UYKU
Normal uyku REM uykusu (Hızlı göz hareketlerinin olduğu, hafif yada yüzeyel uyku dediğimiz dönem) ve NREM uykusu (Hızlı göz hareketlerinin olmadığı, derin uyku) sikluslarından oluşmaktadır.
NREM uykusu EEG de görülen değişikliklere dayanarak dört evreye ayrılır. 3. ve 4. evreler en derin uykuyu oluşturur. İnsanlar 2-3 yaşlarından sonra ve erişkinlik süresince her 90 dakikada bir NREM ve REM evresi yaşarlar, her bir evre uzun bir NREM uykusuyla başlar.
Toplam uyku süresinin yaklaşık %80’i NREM uykusu ile geçer.
UYKU SORUNUNA YOL AÇAN NEDENLER:
Bu durumu beş ayrı kategoride inceleyecek olursak:
1.) Çevresel nedenler:
►Çevre kirliliği.
►Aşırı kalabalık
►Gürültü.
2.) Hastalıklar:
►Kalp yetmezliği.
►Akciğer hastalıkları
►Aşırı ağrı yaratan durumlar (Kanser hastaları, migren vs…)
►Uyku apnesi ve narkolepsi ( İlerleyen kısımda anlatılmıştır)
►Şeker hastalığı.
3.) Ruhsal nedenler:
►Depresyon.
►Anksiyete (Sıkıntı)
►Stres ve endişe.
4.) İlaçlar:
►Kortikosteroidler.
►Dekonjestanlar.
►Antihistaminikler.
5.) Yaşam biçimi:
►Gece yatmadan önce çay kahve ve alkol kullanımı.
►Ortam sıcaklığı (Aşırı soğuk ve sıcak ortamlarda uyumak zorunda kalmak)
►Gündüzleri uyumak.
►Yatmadan önce ağır yemek yemek.
►Uyku düzeni bozukluğu.
►Yatmadan önce aşırı fiziksel aktivitede bulunmak.
►Yatmadan önce aşırı zihinsel aktivite göstermek
UYKU SORUNUNDA SIK GÖRÜLEN BELİRTİLER
►Uykuya dalmakta güçlük.
►Sık sık uyanma.
►Uykuyu alamama, ve sabah dinlenmiş olarak kalkamama.
►Sabah normalden daha erken uyanma.
SIK OLARAK UYKU ESNASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR ŞUNLARDIR
KABUSLAR
REM uykusu esnasında oluşan korkunç rüyalardır. Sıklıkla çocukları etkiler, erişkinlerde de görülür.
Erişkinlerde neden sıklıkla:
►Aşırı yüksek ateşli dönemler
►Aşırı yorgunluk.
►Alkol alınımı ile birliktedir .
Çocuklarda ise:
►Korkunç öykü anlatılması
►Televizyonda izlenen aşırı şiddet içeren olaylar kabusa yol açabilir
Bu durum genelde 2-3 yaşındaki çocuklarda önemlidir. Bazen çok nadir olmakla beraber görülen kabuslar normaldir, çocuğu sakinleştirmek yeterlidir. Eğer bu kabuslar sık olarak görülüyor ve inatçılık arz ediyorsa, çevresel bir sorunun olacağı kuvvetle düşünülmelidir.
SAMNAMBULUZM (Uykuda oturma, yürüme ve diğer karmaşık davranışlar)
►Derin uyku döneminden (NREM uykusunun 3. yada 4. evresi) uyanma esnasına kadar olan dönemde, genellikle uykunun 1 ile 3 saati arasında oluşur.
►Bu olay bazen saniyeler bazen ise dakikalarca sürebilir.
►Büyük çocuklarda ve yetişkinlerde daha çok görülür.
►Mırıldanmalar, tam uyanamama, boş ve şaşkın bakışlar, tepkilerde yetersizlik görülüp sonradan bu olayları hatırlayamazlar.
►Hasta o esnada bir yerlerini çarpma ve düşme sonucu yaralayabilir.
►Çekilen EEG uyku EEG’sinden çok uyanık EEG’sine benzer. Tedavisi hastayı travmalardan koruma ve altta yatan nedene yönelik yapılmalıdır.
GECE KORKULARI
►(NREM uykusunun 4. döneminde korku çığlık ve titreme nöbetleri şeklinde görülür.)
►Sıklıkla uyur gezerlik ile birliktedir, genelde çocukluk döneminde ve özellikle 3-8 yaşları arasında sık görülür.
►Çocuğun atak esnasında çığlık atması ve sakinleştirilemez bir panik içerisinde olması olayı dramatikleştirir.
►Çocuk yada kişi uyurgezerlik esnasında eşyalara çarpmadan sarsakça yürür, şaşkındır ama korku belirtisi göstermez.
►Nüfusun yaklaşık % 1-6 sında inatçı uyurgezerlik oluşur, en sık okul çağı esnasında görülür.
Olayın temelinde:
►Stres
►Alkol kullanımı
►Psikolojik sorunlar yatmaktadır.
Erişkinlerde yatmadan önce alınan 3-5 mg diazepam bazen faydalı ve önleyici olur.
İNSOMNİ
Uyumada zorluk ve uykuya dalmada güçlük sonucu, yeterli olmayan uyku hissini ifade eder. İnsomni: Sık görülen bir semptom olup çeşitli fiziksel ve emasyonel (Sıkıntı,depresyon, fobik durum) nedenlere bağlı olarak oluşur.
Yaşın ilerlemesi ile toplam uyku miktarında azalma meydana gelir, bu durum normaldir. 4. dönem ortadan kalkar, uyku daha sık bölünmeye başlar. Bu değişiklikler normal olmasına karşın kişiyi rahatsız eder, ve kişinin tedavi için doktora başvurmasına neden olur, ama kişinin sağlığını etkilemez. Fakat uykuya dalmakta güçlük, sıklıkla emasyonel bozukluklarla beraberdir.
Sabah erken uyanma durumunda hastanın uykuya geçme durumu normal olmasına karşın, zamanından birkaç saat önce uyanırlar ve tekrar uykuya geçmekte zorlanırlar. Bu durum kişiyi huzursuz eder. Bu durum sık görülen yaşlanma fenomenidir, ancak bazen depresyona bağlı olarak ta oluşmaktadır. Bu durum düşünüldüğünde iyice araştırılmalıdır.
►Kafa travması
►Uyku ritminin tersine dönmesi
►Ensefalit
►Sedatiflerin gelişigüzel ve düzensiz kullanımı
►Gece vardiyasında çalışma durumu.
Uyku ritminin tersine dönmesine neden olabilir. Kişi sabahları uyuklar vaziyettedir, gece uykularında huzursuzluk mevcuttur ve uykuda bölünmeler ortaya çıkar. Bu durumlarda nedene dönük tedavi yapılmalıdır.
HİPERSOMNİ
Uyku süresinde %25 veya daha daha yüksek oranda patolojik olarak nitelendirilen artmaya verilen isimdir. Kişinin sosyo-ekonomik yapısını büyük bir oranda etkilemektedir.
►Kafa içi basıncını arttıran durumlarda
►Hipnotik ilaçların kötü ve düzensiz kullanımı ile.
►Ensefalitlerle beraber
►Depresyonun bir semptomu olarak
►Ani meydana gelen durumlarda sistemik enfeksiyonlara eşlik şeklinde görülür.
NARKOLEPSİ
Seyrek olarak görülen bir durum olup hastalık genç erişkinlik döneminde başlar, ve yaşam boyu devam eder. Bazı hastalarda ailevi öyküye de rastlanır.
►Uyku akları: (Herhangi bir dönemde ortaya çıkabilir, ve uykunun özelliği NREM dönemini içermeyen REM dönemi ile başlayan bir uyku ile karakterizedir) görülür.
►Katapleksi: (Gülme anında, korku anında, neşe anında veya öfkeli bir anda ortaya çıkan, bilinç kaybı olmaksızın oluşan anlık felç ile karakterizedir.
►Uyku paralizisi (felci): Ara sıra ortaya çıkan uykuya dalar iken yada uyanır iken oluşan bir an için hareket edememe durumudur.
►Hipnagojik fenomen: (Uykuya dalar iken yada seyrek olarak uyanır iken oluşan görsel ilizyon yada halisülasyonlarla karakterize durumdur.
Bu durumda muhakkak doktora başvurulmalıdır ve ilaç tedavisine başlanmalıdır.
UYKU APNE SENDROMLARI
Bazen ölüm ile sonuçlanabilen, uyku esnasında tekrar gösteren solunumun durması durumudur. 10 saniye ve daha uzun sürebilir, ve gece boyunca 30 kez tekrarlayabilir. Hastalarda kanının oksijenlenmesinde azalma meydana gelir. (Ataklar esnasında)
►En sık görülen nedeni solunum yolu tıkanmasıdır.
►Beyin sapı ve medullayı etkileyen olaylarda da bu durum oluşur.
Tedavisi nedene yöneliktir
HORLAMA
Soluk alıp verme durumunun kısmi olarak engellenmesi durumudur.
Şişman kişilerde 3 kat fazla görülür. Derecesi etrafı rahatsız edici sosyal bir durumdan, uykuda solunumun kısa süreli durması durumuna kadar değişiklik gösterir. Tedavide:
►Alkol azaltılmalıdır.
►Uyku hapları ,trankilizan ve antihistaminiklerin yatmadan önce alınmaması gerekir.
►Yüzüstü olarak bir yanına yatmak ve yatak başını yukarıya kaldırmak yararlıdır.
►Eğer tıkayıcı bir anormallik varsa o durumun cerrahi olarak düzeltilmesi gerekmektedir.
UYKU BOZUKLUKLARININ TEDAVİSİ İKİ TÜRLÜDÜR
►Destekleyici tedavi.
►İlaç tedavisi.
İlaca şu koşullarda başlanır:
►Geçici uyku sorunları
►Uzun süredir devam eden uyku sorunlarında, kısa süreli olarak
Destekleyici tedavi şu koşulları hafifletmek amacıyla başlanır:
►Depresyon için
►Endişeyi yenmek için.
►Yaşam biçimini değiştirmek ve sorunlarını halletmek için.
►Stresi yenmek için.
►Uyku saatlerini düzenlemek için.
İLAÇ TEDAVİSİNDE BİLİNMESİ GEREKENLER
►Kısa süreli olarak kullanılmalıdır. (Uzun süre kullanıldığında bağımlılık gelişebilir.
►İlaç yan etkileri dikkate alınmalıdır.
►Alkol ile birlikte kullanılmamalıdır.
►Bu grup ilaçların bazı ilaçlarla etkileşime gireceği bilinmeli ve bu konuda doktordan yardım istenmelidir.
UYKUNUZUN DÜZENLİ OLABİLMESİ İÇİN GÜNLÜK YAŞAMINIZDA UYMANIZ GEREKEN BAZI OLAYLAR VARDIR
►Akşamları içilen çay, kahve, kola ,ve alkolün miktarını azaltın hatta almamaya özen gösterin.
►Akşam yemeğinizi erken saatlerde yiyin.
►Yatmadan önce ağır yiyecekler yemekten kaçının.
►Uyku uyuyacağınız ortam sessiz, rahat ve uyumaya müsait olmalıdır.
►Uyunacak ortam ne çok sıcak nede çok soğuk olmamalıdır.
►Eğer bir önceki gece uykunuzu aldıysanız gündüz uyumayın.
►Akşamları yoğun zihinsel vede fiziksel aktivitelerden kaçının.
►Düzenli bir yatış kalkış saatinizin olmasına özen gösterin.
►Gündüzleri bedensel aktivite miktarını arttırın.
►Uykunuz gelmiyorsa yatağa girmeyin, uykunuz gelinceye kadar rahatlayacak bir şeyler yapın.
►Yavaş soluma gibi, rahatlatıcı bazı tekniklerden faydalanın.
a.) Üçe kadar sayarak nefes alın.
b.) Üçe kadar sayarak nefes verin.
c.) Tekrar nefes almadan önce üçe kadar sayarak bekleyin.
Her gece en azında 5-10 dakika bu alıştırmayı yapın.
Önemli: Yukarı verilen bilgiler internet ortamından derlenmiştir. Konuyla ilgili daha sağlıklı bilgi ve hastalığın tedavisi için mutlaka uzman bir hekime başvurmanızı öneriyoruz.