Sinir sistemi ve iç salgı bezlerinin oluşturduğu denetleyici ve düzenleyici sistem, vücudun farklı parçaları arasında sürekli bir iletişim ve koordinasyon sağlar. Bu, vücutta gerçekleşen tüm olayların düzenli, birbiriyle uyumlu ve sorunsuz olmasını sağlar.
Sinir sistemi, vücuttaki değişikliklere hızlı bir şekilde yanıt verir ve gerekli düzenlemeleri yapar. Örneğin, bir tehlike durumunda sinir sistemi, kalp atış hızınızı ve solunum hızınızı hızlandırarak "savaş ya da kaç" tepkisini tetikler.
Endokrin sistem ise daha uzun süreli düzenlemeleri yapar. Örneğin, büyüme ve gelişme, metabolizma hızı ve üreme gibi işlevleri hormonlar aracılığıyla düzenler.
Bu iki sistem, vücuttaki diğer sistemlerle (solunum, dolaşım, boşaltım, sindirim, destek ve hareket sistemi ve üreme sistemi) yakın işbirliği içinde çalışır ve vücudun genel işleyişini düzenler. Her iki sistem de birlikte çalışarak vücudun homeostazi (iç denge) durumunu sürdürür.
Vücudumuzun sürekli bir denge durumunda olması gerekmektedir. Bu dengeyi sağlayan ve vücut işlevlerinin düzgün bir şekilde çalışmasını düzenleyen sistemlere
denetleyici ve düzenleyici sistemler denir.
Merkezi Sinir Sistemi
1- Beyin Beyin, beyincik ve omurilik soğanı kısımlarından oluşur. Beyin sinir sisteminin en önemli organıdır.
Beynin Görevleri → Duyu organlarını kontrol eder ve gelen bilgileri değerlendirir.
→ Vücudun ne yapması gerektiğini belirler.
→ Hormonların salgılanmasını kontrol eder.
→ Kan basıncını düzenler.
→ Vücut sıcaklığını ayarlar.
→ Susama ve acıkmayı kontrol eder.
→ Vücudun duruşunu ve hareketlerini düzenler.
→ Hayal kurma, irade ve hatırlama gibi zihinsel etkinlikleri kontrol eder.
→ Uyku ve uyanıklık durumlarını düzenler.
→ Görme, işitme, koklama, tat alma, dokunma duyularının merkezi olarak işlev görür.
→ Konuşma ve istemli yapılan hareketlerin gerçekleşmesini sağlar.
→ İç salgı bezlerinin çalışmasını kontrol eder.
→ Öğrenme, hafıza ve çağrışım gibi bilişsel işlevleri kontrol eder.
2- Beyincik Beyincik ve
omurilik soğanı beynin kısımlarındandır. Beyincik; beynin arka alt kısmında yer bulunur.
Beyinciğin Görevleri → Vücudun hareket ve denge merkezidir.
→ Vücudun dik durmasını sağlar.
→ Kol ve bacaklarımızdaki kasların birbiriyle uyumlu çalışmasında beyne yardım ederek hareketlerimizin dengeli olmasını sağlar.
3- Omurilik Soğanı Omurilik soğanı, beynin arkasında ve beyinciğin altında yer alır.
Omurilik Soğanı Görevleri → Sindirim, solunum, dolaşım, boşaltım gibi sistemlerin çalışmasını sağlar.
→ Kan şekerinin ayarlanmasını denetler.
→ Nefes alma, çiğneme, yutkunma, hapşırma, öksürme, kusma gibi hayatsal olayları kontrol eder.
4- Omurilik Omurga içerisinde bulunur. Omurilik, beyinden çıkan ve omurga kanalında aşağıya doğru uzanan bir yapıdır. Bu yapı, vücudun birçok kısmından gelen duyu bilgilerini beyne ileten ve beyinden çıkan motor komutları vücudun çeşitli kısımlarına gönderen bir iletişim yoludur.
Omurilik aynı zamanda, beyinden bağımsız bir şekilde refleksleri kontrol eder. Bu tür refleksler, dokunma veya acı gibi belirli uyarılara hızlı yanıt vermek için gereklidir. Örneğin, elinizi sıcak bir yüzeye dokunduğunuzda, ağrıyı hissetmeden önce elinizi çekersiniz. Bu hızlı refleks, ağrı sinyali omurilik seviyesinde işlenip yanıt üretilmesi nedeniyle oluşur.
Omurilik, omurilik sıvısı ve omurga kemikleri tarafından korunur. Bu koruma, omuriliğin hasar görmesini önler, ancak yine de travma veya hastalıklar omuriliği etkileyebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Omuriliğin Görevleri → Beynimizle vücut organları arasında bilgi taşınmasını sağlar.
→ Alışkanlık hareketlerini denetler.
→ • Refleks davranışlarını gerçekleştirir.
Refleks Nedir? Refleks, vücudun belirli bir uyarıya karşı otomatik ve hızlı bir yanıt vermesidir. Refleksler, genellikle potansiyel olarak zararlı durumlara karşı vücudu korumak için kullanılır ve beyinde bilinçli bir düşünce sürecine gerek duymadan omurilik düzeyinde gerçekleşir.
Vücudumuzun; dışarıdan gelen ses, ışık gibi uyarılara karşı ani ve hızlı bir şekilde istem dışı gösterdiği davranışlara
refleks denir.
Göze yaklaşan bir nesne olduğunda, göz kırpma refleksi gözü korumak için hızlıca devreye girer.
Eğer elinizi çok sıcak bir yüzeye koyarsanız, refleks hızlıca devreye girer ve elinizi çekersiniz. Bu refleks, daha fazla zarar görmekten korunmanızı sağlar.
Görevler |
Beyincik |
Beyin |
Omurilik |
a. Vücudumuzun dengesini sağlar. |
✔ |
|
|
b. Vücudun reflekslerini kontrol eder. |
|
|
✔ |
c. Konuşma ve istemli hareketlerin gerçekleşmesini sağlar. |
|
✔ |
|
d. Vücut sıcaklığını ayarlar. |
|
✔ |
|
e. Susama ve acıkmayı kontrol eder. |
|
✔ |
|
f. Hayal kurma, irade ve hatırlama gibi etkinlikleri kontrol eder. |
|
✔ |
|
g. Uyku, uyanıklık durumlarını kontrol eder. |
|
✔ |
|
h. Duyu organlarını kontrol eder. |
|
✔ |
|
i. Gelen bilgileri değerlendirir ve ne yapılması gerektiğini bildirir. |
|
✔ |
|
l. Kan basıncını ayarlar. |
|
✔ |
|
m. Vücudun duruşunu düzenler. |
✔ |
|
|
n. Çevresel sinir sistemi ile beyin arasında bağlantı kurar. |
|
|
✔ |
o. Hormonların salgılanmasını kontrol eder. |
|
✔ |
|
p. Kol ve bacak kaslarının birbiriyle uyumlu çalışmasında beyne yardım ederek hareketlerimizin dengeli olmasını sağlar. |
✔ |
|
|
Çevresel Sinir Sistemi
Çevresel sinir sistemi vücudu saran sinir hücrelerinden oluşmuştur. Merkezi sinir sistemi ve vücut organları arasındaki iletişi sağlar. Beynin ve omuriliğin vücudun diğer kısımlarıyla iletişim kurmasına yardımcı olur.
