Sor

6. Sınıf Fen Bilimleri İç Salgı Bezleri Konu Anlatımı

Konu Özetleri İle Öğrendiklerini Şimdi Pekiştirme Vakti.

İç salgı bezlerinde salgılanan salgılara hormon denir. İnsanlarda hipofiz bezi, tiroit bezi, pankreas, böbrek üstü bezi, eşeysel bezler gibi iç salgı bezleri bulunur.

İç salgı bezleri, vücudumuzdaki birçok önemli fonksiyonu denetleyen ve düzenleyen karmaşık bir sistem olan endokrin sistemin bir parçasıdır. Bu bezler, vücudun çeşitli bölgelerinde bulunur ve her biri spesifik bir görevi yerine getirir. Bu görevler genellikle, vücudun çeşitli işlevlerini ve tepkilerini düzenleyen ve kontrol eden kimyasal maddeler olan hormonları üretmek, salgılamak ve denetlemekle ilgilidir.
İç Salgı Bezleri
➠ Hipofiz Bezi
➠ Tiroit Bezi
➠ Böbrek Üstü Bezleri
➠ Pankreas
➠ Eşeysel Bezler













































Görev İlgili İç Salgı Bezi
Kan şekerini düzenler Pankreas Bezi
Büyüme hormonu salgılar Hipofiz Bezi
Korku heyecan anlarında kalp atışlarını düzenler Böbreküstü Bezleri
Birbirine zıt çalışan hormonları salgılar Pankreas Bezi
Vücuttaki kimyasal olayların düzenlenmesini sağlar Tiroit Bezi
Tiroksin hormonunu salgılar Tiroit Bezi
Üreme hücrelerinin üretilmesini sağlar Eşeysel Bezler
Adrenalin hormonunu salgılar Böbreküstü Bezleri
Cinsiyet özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlar Eşeysel Bezler
İç salgı bezlerinin denetlenmesini sağlar Hipofiz Bezi


Hipofiz Bezi


Hipofiz bezi, beynin tabanında bulunan ve vücuttaki birçok diğer iç salgı bezinin çalışmasını kontrol eden bir bezdir. Hipofiz bezi, büyüme hormonu, tiroid uyarıcı hormon, adrenokortikotropik hormon ve folikül uyarıcı hormon gibi birçok önemli hormonu salgılar.
→ Büyüme hormonu salgılar.
→ Vücudun büyümesini ve gelişmesini sağlar
→ Diğer salgı bezlerini etkileyerek onların hormon salgılamasını sağlar.

Tiroit Bezi


Tiroit bezi, boynun ön tarafında yer alır ve metabolizma hızını, protein yapımını ve vücuttaki diğer birçok işlevi düzenleyen tiroksin ve triiyodotironin hormonlarını salgılar. Ayrıca, kalsiyum dengesini düzenleyen kalsitonin hormonunu da üretir.
Tiroit bezi, tiroksin hormonu salgılar.
→ Vücut sıcaklığını düzenler.
→ Hücrelerin enerji ihtiyaçlarını karşıllar.
→ Kemiklerinin boyca uzamasında ve zeka gelişimine katkı sağlar.
→ Canlılık faaliyetlerindeki biyolojik ve kimyasal değişimlerin birçoğunda etkili bir hormondur.

Yetersiz iyot alınması durumunda, tiroit bezi şişerek guatr hastalığının oluşmasına neden olur.

Böbrek Üstü Bezleri


Böbrek üstü bezleri, böbreklerin üstünde bulunur ve adrenalin ve kortizol gibi stres hormonlarını salgılar. Bu hormonlar, vücudun stresli durumlara yanıt vermesine yardımcı olur.
Böbrek üstü bezlerinin adrenalin hormonu salgılar.
Adrenalin hormonu, bedenin "savaş ya da kaç" yanıtının bir parçasıdır ve stresli veya tehlikeli durumlarda salgılanır. Bu durumlar heyecan, öfke, korku, panik ve benzeri anları içerir.

Adrenalin, sinir sistemi tarafından salgılanan bir hormondur ve birçok farklı etkiye sahiptir:

→ Kalp atış hızını artırır: Adrenalin, kalbin daha hızlı ve daha güçlü atmasına neden olur. Bu, daha fazla kanın ve dolayısıyla daha fazla oksijenin kaslara pompalanmasını sağlar.

→ Kan basıncını artırır: Adrenalin, kan damarlarının daralmasına neden olarak kan basıncını yükseltir. Bu da kanın daha hızlı dolaşmasını sağlar.

→ Kan şekeri seviyesini yükseltir: Adrenalin, karaciğerin daha fazla glikoz (şeker) salgılamasını tetikler. Bu ekstra glikoz, kaslara hızlı bir enerji kaynağı sağlar.

→ Kan damarlarını genişletir: Adrenalin, kaslara ve kalbe daha fazla kan akışını sağlamak için bu bölgelerdeki kan damarlarını genişletir.

→ Gözbebeğini büyütür: Adrenalin, gözbebeklerinin genişlemesine neden olur, bu da daha fazla ışığın göze girmesini ve daha iyi bir görüş sağlar.

Aşırı adrenalin salgılanması, yukarıda belirtilen etkilerin daha yoğun hale gelmesine neden olabilir. Bu, tansiyonun aşırı yükselmesi, kalp ritim bozuklukları ve şeker seviyelerinde büyük dalgalanmalar gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, adrenalin salgılanması genellikle kısa süreli bir yanıttır ve vücut daha sonra normale döner.

Pankreas


Pankreas, hem sindirim sisteminde önemli bir rol oynayan bir organ hem de iç salgı bezi olarak işlev görür. Pankreas, kan şekerini düzenleyen insülin ve glukagon hormonlarını salgılar.
→ Kandaki şeker metabolizmasını düzenler.
→ İnsülin hormonu, yükselen kan şekerini düşürür.
→ Glukagon hormonu, düşen kan şekerini yükseltir

Eşeysel Bezler


Eşeysel bezler, cinsel gelişim ve üreme ile ilgili hormonları üretir. Erkeklerde testisler, testosteron hormonunu; kadınlarda ise yumurtalıklar, östrojen ve progesteron hormonlarını üretir.

Erkek eşey bezleri (testisler), erkeklik hormonu olarak bilinen testosteronu üretir. Bu hormon, ergenlik döneminde erkek vücudunda bir dizi değişiklik başlatır. Testosteron, erkek üreme hücrelerinin (spermlerin) üretimini, sesin kalınlaşmasını, yüz kıllarının (sakal ve bıyık) çıkmasını, kasların güçlenmesini ve omuzların genişlemesini sağlar. Testosteron, erkeklerin tipik "erkek" vücut yapısını geliştirmesinde anahtar rol oynar.

Dişi eşey bezleri (yumurtalıklar), östrojen ve progesteron gibi hormonları üretir. Bu hormonlar, ergenlik döneminde dişi vücudunda bir dizi değişiklik başlatır. Östrojen ve progesteron, dişi üreme hücrelerinin (yumurtaların) oluşumunu, göğüslerin büyümesini, kalçaların genişlemesini ve yağ ve kas dağılımının dişiye özgü bir hale gelmesini sağlar. Bu hormonlar, dişilerin tipik "dişi" vücut yapısını geliştirmesinde anahtar rol oynar.

Bu hormonların salgılanması ve etkileri, genellikle ergenlik döneminde başlar ve yetişkinlik boyunca devam eder. Bu süreçler, bireyin genetik kodu ve çevresel faktörler tarafından da etkilenir.
Bu bezler, hormonları doğrudan kan dolaşımına salgılarlar, bu nedenle "iç salgı bezleri" olarak adlandırılırlar. Hormonlar, hedef hücrelere ulaştığında spesifik tepkileri tetikler. Bu şekilde, iç salgı bezleri vücudun iç denge durumunu (homeostaz) sürdürmeye ve vücudun çeşitli sistemlerini düzgün bir şekilde çalıştırmaya yardımcı olur.


























































Soru Cevap
a. Tiroksin hormonu salgılar Tiroit bezi
b. Beynin alt kısmında nohut büyüklüğünde bezdir Hipofiz bezi
c. İç salgı bezleri ile sinir sistemi arasındaki uyumu sağlar Hipofiz bezi
d. Kan şekerini düzenler Pankreas bezi
e. Salgıladığı hormon az salgılanırsa cücelik; fazla salgılanırsa devlik meydana gelir Hipofiz bezi
f. Gırtlağın altında, soluk borusunun önünde yer alır Tiroit bezi
g. Adrenalin hormonu salgılar Böbreküstü bezi
h. Büyüme hormonunu salgılar Hipofiz bezi
i. İnsülin ve glukagon hormonlarını salgılar Pankreas bezi
j. Ergenlik döneminde dişi ve erkeğe ait özelliklerin oluşmasını sağlar Eşeysel bezler
k. İç salgı bezlerinin çalışmasını denetler ve düzenler Hipofiz bezi
l. Salgıladığı hormon vücudumuzdaki kimyasal olayları düzenler Tiroit bezi

Özetle;
Hipofiz bezi, beynin altına ince bir uzantıyla bağlanmış, nohut büyüklüğünde bir iç salgı bezidir. Hipofiz bezi'nin salgıladığı birçok hormon vardır. Bu hormonlardan biri büyüme hormonu dur. Çocukluk ve ergenlik döneminde etkili olan büyüme hormonu, vücudun büyümesi için gereklidir.

Tiroit bezi, soluk borusunun iki yanında, gırtlağın altında bulunan bir iç salgı bezidir. Tiroit bezi, tiroksin hormonu salgılar. Bu hormonu düzenli salgılayabilmek için iyottan yararlanır.

Böbreküstü bezi'nin salgıladığı adrenalin hormonunun miktarı, korku anında ve stres altında artar. Adrenalin, vücudu savunmaya hazırlar ve kasların son derece kuvvetli hâle gelmesini sağlar.

Pankreas'tan salgılanan iki çeşit hormon bulunmaktadır. Bunlar insülin ve glukagon hormonlarıdır. Bu iki hormonun görevi, kandaki şeker metabolizmasını düzenlemektir. Insülin kandaki şeker miktarı azaltırken;glukagon arttırır.

Eşeysel bezler, üreme ile ilgili olan bezlerdir. Bu bezlerin iki önemli görevi vardır. Birincisi üreme hücrelerini oluşturmak, ikincisi de erkeklik ve dişilik hormonlarının salgılanmasını sağlamaktır.
1

Hangi hormonun düşüklüğü şeker hastalığına neden olmaktadır?

  • A ) Tiroksin
  • B ) İnsülin
  • C ) Adrenalin
  • D ) Testosteron

2

Hangisi solunum sistemi hastalıklarından biri değildir?

  • A ) Astım
  • B ) Zatürre
  • C ) KOAH
  • D ) Şeker (Diyabet)

3

Aşağıdakilerden hangisi işitme organına ait bir yapı değildir?

  • A ) Salyangoz
  • B ) Çekiş - örs - üzengi
  • C ) İris
  • D ) Oval pencere

4

Kandaki şeker yükseldiğinde şekeri normal değere düşüren hormon aşağıdakilerden hangisidir?

  • A ) İnsülin hormonu
  • B ) Tiroksin hormonu
  • C ) Glukagon hormonu
  • D ) Adrenalin hormonu

5

Hatırlama, öğrenme, kan basıncını ayarlama, gibi olaylar merkezi sinir sisteminin hangi bölümünde gerçekleşir?

  • A ) Omurilik
  • B ) Beyin
  • C ) Beyincik
  • D ) Omurilik soğanı

6

Vücudumuzdaki sistemlerin ve bu sistemlerdeki organ ve yapıların sorunsuz ve birbirleriyle uyumlu bir şekilde çalışmasını kontrol eden sisteme ............. denir
Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

  • A ) sinir sistemi
  • B ) solunum sistemi
  • C ) denetleyici ve düzenleyici sistem
  • D ) dolaşım sistemi

7

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına D, yanlış olanların başına Y yazınız.
(.....) Beyin ve omurilik soğanı, çevresel sinir sistemini oluşturur.
(.....) İnsülin hormonu kandaki şeker miktarını artırır.
(.....) Beyincik, vücudumuzun hareket ve denge merkezidir.
(.....) Hipofiz bezi, iç salgı bezleri ile sinir sistemi arasındaki uyumu sağlar
(.....) Omurilik soğanı, duyu organlarını kontrol eder.

  • A ) YYYDY
  • B ) YYDDD
  • C ) YYDDY
  • D ) YYDYY

8

Heyecan, sevinç ve korku anlarında aşağıda verilen hormonların hangisinin kandaki miktarında artış görülür?

  • A ) Adrenalin hormonu
  • B ) Tiroksin hormonu
  • C ) İnsülin hormonu
  • D ) Büyüme hormonu

"6. Sınıf Fen Bilimleri İç Salgı Bezleri Konu Anlatımı" konusunda bilgiler vermeye çalıştık. Bu dersle ilgili hazırladığımız "6. Sınıf Fen Bilimleri Ergenlik Dönemi Konu Anlatımı" içeriğini de okuyarak öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz.