MADDENİN ÖLÇÜLEBİLEN ÖZELLİKLERİ
Maddelerin renk, koku, tat, saydamlık, esneklik vb. özelliklerini ölçemeyiz. Maddenin ölçülebilen ve sayılarla ifade edilebilen iki özelliği vardır. Bunlar “kütle ve hacim” özellikleridir.
Hacim
- Maddelerin uzayda kapladıkları yere hacim denir.
- Her maddenin kapladığı bir yer yani bir hacmi vardır.
- Hacim, ölçülebilen bir özelliktir.
- Maddelerin hacimlerini ölçmek için “dereceli silindir” adı verilen kaplar kullanılır.
- Hacim birimleri olarak Litre (L) ve mililitre (mL) kullanılır.
- 1 Litre, 1000 mililitreye eşittir.
Sıvı maddelerin hacmi nasıl ölçülür?
Sıvıların hacmi dereceli silindir yardımıyla kolayca ölçülür.Dereceli silindir üzerinde çizilmiş çizgiler ve bunların yanlarında sayı değerleri bulunur. Sıvıyı dereceli silindire koyduğumuzda sıvı seviyesine denk gelen çizgi o sıvının hacmini verir.
Katı maddelerin hacmi nasıl ölçülür?
Katı maddelerin belirli bir şekli olduğu için bulundukları kabın şeklini alamazlar. Bu nedenle katı maddelerin hacimlerini ölçmek için sıvı maddelere ihtiyaç duyarız.
Katıların hacmi, sırası ile aşağıdaki gibi ölçülür.
- Önce dereceli kaba bir miktar su konur ve su seviyesi tespit edilir.
- Sonra kabın içine ölçüm yapılacak katı madde bırakılır. Bu durumda su seviyesi yükselir. Suyun geldiği seviye yeniden ölçülür.
- En sonunda iki seviye arasındaki fark katı maddenin hacmini belirtir.
Örneğin; içinde hacmi 200 mL su olan bir dereceli kaba bir taş attığımızda su seviyesi 220 mL oluyorsa taşın hacmi 220mL – 200mL = 20mL olur.
Kütle
- Her maddenin belli bir miktarı vardır. Madde miktarına kütle denir.
- Maddenin kütlesini ölçmek için “eşit kollu terazi, baskül, elektronik terazi” gibi araçlar kullanılır.
- Kütle birimleri olarak kilogram (kg) ve gram (g) kullanılır.
- 1 kilogram, 1000 grama eşittir.
Katı Maddelerin Kütlesini Nasıl Ölçülür?
Katıların belli bir şekli olduğu için kütleleri eşit kollu terazi yardımıyla kolayca ölçülür. Eşit kollu terazinin bir kefesine ölçülecek katı madde, diğer kefesine ise kg ya da gram konulur. Terazinin kefeleri eşitlenince maddenin kütlesi ölçülmüş olur.
Sıvı Maddelerin Kütlesini Nasıl Ölçülür?
Sıvı maddeler akışkandır ve belirli bir şekilleri yoktur. Bu özelliklerinden dolayı sıvıların kütlelerini ölçmek için bir kaba ihtiyaç duyarız.
Sıvıların kütlesi, sırası ile aşağıdaki gibi ölçülür.
- Önce sıvının konulacağı kap boş olarak tartılır ve kütlesi bulunur. Boş kabın kütlesine dara denir.
- Kaba sıvı doldurularak tekrar tartılır. Sıvı ile kabın kütlesine brüt kütle denir.
- Brüt kütleden boş kabın kütlesini (darayı) çıkardığımızda sıvının kütlesini buluruz. Buna da net kütle denir.
Net kütle = Brüt kütle – Dara
Örneğin; kütlesi 20g olan boş bir bardağın (darası ), içi su dolu iken kütlesi 220g (brüt kütle) ise bardağın içindeki suyun kütlesi (net kütle ) 220g – 20g = 200g olur.
NELER ÖĞRENDİK?