Edilgen Fiillere Örnek Cümleler

Edilgen Fiiller:  Gerçek öznesi olmayan fiillere edilgen fiil denir.  Bu tür fiillerde işten etkilenen varlık -yani nesne- özne durumuna geçer. Bu tür öznelere “sözde özne” sözde özneli fiillere de edilgen çatılı fiil denir.

• Edilgen fiiller    – (i) n   ve   – (i) l  ekleriyle yapılır.
• Edilgen fiiller nesne-yüklem ilişkisi bakımından geçişsiz özellik taşır.
• (Kimi kaynaklarda edilgenlik sadece köke bakarak değerlendirilir ve sözde özneli cümlelerin geçişli olduğu söylenir. Fakat pek çok kaynak çatı eklerinin yapım eki olduğu düşüncesinden hareketle edilgenlik eklerinin geçişli fiilleri geçişsiz yaptığını belirtir.       Biz de böyle kabul edeceğiz ve edilgen fiilleri nesne-yüklem ilişkisi bakımından geçişsiz olarak değerlendireceğiz.)

*Evi güzelce temizledi. (etken) >  Nesne           *Ev temizlendi. (edilgen)> özne

*Kadın, bulaşığı yıkadı.  (etken)                            *Bulaşık, yıkandı.  (edilgen)

*Polis, bu kişileri arıyor. (etken)                            *Bu kişiler aranıyor.  (edilgen)

*Sınavın iptal edileceğini söyledi. (etken)             *Sınavın iptal edileceği söylendi. (edilgen)

Edilgen Fiillere Örnek Cümleler

1.Sınıfın kapısı boyandı. (Boyayan kim? belli değil, bu durumda boyanan ne? diye soracağız. Sınıfın kapısı, sözde özne oluyor, dolayısıyla fiilimiz edilgen.)
2. Akşam saatlerinde yollar trafiğe kapatıldı. (kim kapattı belli değil, edilgen fiil)
3. Ormandaki yangın iki saat içinde söndürüldü. (söndüren belli değil)
4. Yarışmada çok güzel şiirler okundu. (okuyan belli değil)
5. Kitabın bazı bölümlerindeki yanlışlıklar düzeltildi. (düzelten belli değil)
6. Liselere giriş sınavı soruları yayınlandı. (yayınlayan belli değil)
7. Misafirlere birbirinden güzel yemekler yapıldı. (yapan belli değil)
8. Hazırlanan resimler okulun panolarında sergilendi. (sergileyen belli değil)
9. Karşı takım oyuncusuna kafa atan futbolcu oyundan atıldı. (atan belli değil)
10. Yeni sınav sistemiyle ilgili düzenlemeler tamamlandı. (tamamlayan belli değil)

NOT:  Bazı edilgen cümlelerde sözde öznenin yanında gerçek özne de bulunur. Ancak bu cümlelerde gerçek özne, yani fiili asıl yapan,   öge olarak özne durumunda değildir. “Tarafından”  veya “etkisiyle” gibi kelimelerle birleşerek söz grupları oluşturur. Öge olarak da zarf tümleci durumundadırlar.

• Ders anlatıldı.   (Edilgen)
• Ders, öğretmen tarafından anlatıldı.  (Edilgen)

• Öğretmen dersi anlattı. (Etken)

Edilgen Fiil nedir? Öznesi belli olmayan ya da nesnesi özne gibi görünen fiillerdir.Fiilin bildirdiği işi özne değil de başkası yapıyorsa, özne bu işten etkileniyorsa bu fiil edilgendir.

Edilgen fiiller birtakım eklerle yapılır.Bunlar: “-n ın,-in,-un,-ün,-ıl,-il,-ul,-ül”dür.

ÖRNEK: Şarkılar söylendi.(söyleyen yani özne belli değil) — Edilgen

Bahçe sulandı.(sulayan yani özne belli değil) — Edilgen Fiil

Mektup postaya verildi.(postaya veren yani özne belli değil) — Edilgen

Meyveler toplatıldı.(meyveleri toplatan yani özne belli değil) — Edilgen

ÖRNEK:(Gizli özne /ben)Çamaşırları yıkadım.   /  Çamaşırlar yıkandı.(cümlede

                                                                          Y üklem             sözde özne    yüklem

işi yapan belli değil işten etkilenen nesne yani çamaşırlar cümlenin öznesi gibi duruyo.İşte bu tür öznelere sözde özne diyoruz.Böyle sözde özne alan fiillere ise edilgen fiiller adını veriyoruz.                                              

• Orhan yazı yazdı. / Yazı    yazıldı.

     Gerçek özne / yüklem. Sözde özne /yüklem 

• Ayşe evi / Bugün ev temizlenecek.

    Gerçek özne/  yüklem.             Sözde özne/ yüklem