Bir canlı üremek için başka bir canlıya ihtiyaç duymuyorsa, yani canlı kendi kendine coğalabiliyorsa buna eşeysiz üreme denir.
Eşeysiz üreme sırasında ana canlıdan ayrılan bir hücre veya belirli bir kısım yeni bir canlı oluşturur.
Genellikle tek hücreli canlılar eşeysiz olarak ürer. Bunun yanında bazı bitkiler de eşeysiz ürer.
Eşeysiz üremede oluşan yavru canlıların özellikleri ana canlıyla aynı olur.
Şimdi eşeysiz üreme çeşitlerine bakalım.
Eşeysiz Üreme Türleri:
1. Vejetatif Üreme
Ana canlıdan kopan bir parçanın yeni bir banlı oluşturmasıdır. Bitkilerde görülür. Çiçeksiz bitkiler genellikle bu şekilde ürer.
•Söğüt, gül gibi bitkilerden koparılan dalların toprağa sokulmasıyla yeni bir bitki oluşur.
•Parçalara ayrılan patetesin toprağa atılmasıyla her parçadan bir bitki büyür.
•Vejetatif üreme ana bitkiyle aynı özellikte olan bitkilerin oluşmasını sağlar.
•Kaliteli bir bitkiye sahip olan çiftçier bu bitkileri vejetatif olarak üreterek verimli bitkilerinin sayısını arttırırlar.
2. Tomurcuklanma
Tomurcuklanmayla üreme sırasında bir canlının vücudunda oluşan çıkıntılar ayrılarak yeni bir bitki oluşturur.
Bu üreme şekli de eşeysizdir. Oluşan yavru ana canlıyla aynı özellikte olur.
•Hidralar tomurcuklanmayla ürer.
•Deniz anası da aynı üreme şekline sahiptir.
•Sünger bitkisinde de tomurcuklanma görülür.
•Hamur mayasındaki bakteriler de tomurcuklanmayla üreme yapar. Bu sayede hamur yavaş yavaş kabarır.
3. Bölünerek Çoğalma
Tek hücreli canlıların mitoz bölünme geçirmesiyle iki yeni hücre oluşur. Bu da bir üreme anlamına gelmektedir.
Amip, paramesyum, öglena, bakteri gibi canlılar bölünerek eşeysiz üreme gerçekleştirir.
Yukarıda bahsedilen üreme türlerinin hepsi mitoz bölünmeyle gerçekleşir. Eşeysiz üremeyle çok karıştırılan bir kavram vardır. Bu da Yenilenmedir. Örneğin kertenkelenin kopan yuyruğu kendini tamamlar. Aynı şekilde deniz yıldızını bir parçasını koparırsak bu parça tekrar büyür. Bu olaylar üreme sayılmaz, yenilenme olarak adlandırılır. Çünkü kopan parçalar ölür.