Avarlar
- Orta Asya’da büyük bir imparatorluk kurdular.
- Göktürk isyanı nedeniyle bağımsızlıklarını kaybettiler.
- Göktürklerin saldırısı sonucu bugünkü Macaristan’a göç ettiler. Macaristan’da etkili bir devlet kurdular.
- Sasanilerle birleşerek iki kez Bizans’ı kuşattılar, ancak başarılı olamadılar.
- Avarlar, Frankların saldırısıyla bağımsızlıklarını kaybettiler ve Slav kavimleri arasında eriyip siyasi ve kültürel kimliklerini yitirdiler.
Kırgızlar
- Uygur devletine son vererek tarih sahnesine çıktılar. Cengiz Han’ın başlattığı saldırılar sonucu bağımsızlıklarını kaybettiler.
Sibirler
- Sibirya’nın batısından başlayan ve Kafkasya’ya uzanan coğrafyada yaşamışlardır.
- Sasani ve Avar saldırılarıyla bağımsızlıklarını kaybettiler.
Akhunlar (Eftalitler)
- Kökenleri Çinlilerin baskısı üzerine İran’ın doğusuna ve Afganistan’ın güneyine göç eden Hunlara dayanmıştır.
- Hindistan’a giden ipek ticaretinden yararlanmışlardır. Göktürk ve Sasani saldırıları sonucu bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir.
Hazarlar
- Karadeniz’in kuzeyinden başlayarak, Kafkasya ve Hazar denizine kadar uzanan topraklarda yaşamışlardır.
- Karadeniz kıyılarına giden ipek ticaret yolundan büyük kazanç elde etmişlerdir.
- Hazar hakanları ve çevresi Museviliği benimsemişlerdir.
- Hz. Osman ile Emeviler zamanında Kafkasya’ya yönelen İslam ordularının ilerleyişini engellemişlerdir.
- Peçeneklerin saldırılarıyla zayıflayan Hazarların siyasi varlığına Ruslar son vermiştir.
Bulgarlar
- Karadeniz’in Kuzeyinde büyük bir devlet kurdular. Hazarların saldırısıyla Tuna Bulgarı ve Volga (İtil) Bulgarı olmak üzere ikiye ayrıldılar
- Tuna Bulgarları zamanla Slav kavimleri arasında eridiler. Volga (İtil) Bulgarları ise Abbasilerin yardımlarıyla İslâmiyet’i benimsediler. Volga Bulgarları daha sonraları Moğol egemenliğine girdiler.
Türgişler
- II. Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra kendi devletlerini kurdular.
- Emevilerin Orta Asya’ya yaptıkları saldırıları engellediler.
- Karlukların saldırılarıyla bağımsızlıklarını kaybettiler.
Karluklar
- Uygurların yıkılmasından sonra bağımsızlıklarını kazandılar. Talas Savaşı’nda İslam ordusuyla birlikte Çinlilere karşı savaştılar.
- İslâmiyet’i kabul eden ilk Türk boyu oldular.
Peçenekler
- Balkanlara yerleşenleri Bizans’a karşı savaştılar ve sonraları Bizans ordusunda ücretli askerlik yaptılar.
- Bizans ordusundaki Peçenekli askerler Malazgirt Savaşı’nda Büyük Selçuklu ordusuna katıldılar.
Oğuzlar
- Maveraünnehir’in doğusunda bir devlet kurdular.
- Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devleti’ni kurdular.
- İslâmiyet’i seçen Oğuzlara Türkmen denilmiştir.
Kumanlar (Kıpçaklar)
- Balkaş gölü ile Ural dağlarına kadar uzanan coğrafyada etkili oldular ve Ruslarla savaştılar.
- Moğolların egemenliğine girmek zorunda kaldılar.