Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
» cumartesi (cuma ertesi), nasıl (ne asıl), niçin (ne için), kaynana (kayın ana), birbiri (biri biri)…
“Et-“ ve “ol-“ yardımcı eylemleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
» kaybolmak (kayıp olmak), hissetmek (his etmek), emretmek (emir etmek)
» Bütün gün kendinden bahsetti.
Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır.
» altınbaş (kavun), karagöz (balık), aslanağzı (çiçek), tavukgöğsü (tatlı), camgöbeği (renk)
“-a, -e, -ı, -i, -u, -ü” zarf-fiil ekleriyle “bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek, yazmak” eylemleriyle yapılan fiiller bitişik yazılır.
» yapabilmek, uyuyakalmak, gelivermek, düşmeyegör, alabildiğine, gidedurmak, düşeyazmak
İkinci kelimesi “-an / -en, -r / -ar / -er / -ır / -ir, -maz / -mez, -mış / -miş” sıfat-fiil eklerini alarak kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
» ağaçkakan, dalgakıran, gökdelen, hacıyatmaz, çokbilmiş, yurtsever, külyutmaz, hayırsever…
Bir veya iki öğesi çekimli fiil olan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
» külbastı, şıpsevdi, biçerdöver, çıtkırıldım, imambayıldı, dedikodu, yanardöner…
Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
» alaşağı, ateşkes, yapboz, rastgele, çekyat, kapkaç, sıkboğaz…
İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır. (Çanakkale, Kabataş…)
Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.
» Akşehir, Eskişehir, Taşlıçay, Elmadağ, Batıkent, Akdeniz, Yeşilırmak…
Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır. (Kemalpaşa, Bayrampaşa…)
Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır. (kuzeybatı, güneydoğu…)
Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
» ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüzeri, suçüstü…
Dilimizde her iki öğesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan sözcükler de vardır.
» Baş sözcüğüyle oluşturulan sıfat tamlamaları: başbakan, başkomutan, başöğretmen, başyazar
» “başı” sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı
» “oğlu, kızı” sözleri: eloğlu, çapanoğlu, elkızı
» Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler: ağabey, hanımefendi
“Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi” belirsizlik sıfatları ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Ev sözcüğüyle kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
» aşevi, bakımevi, doğumevi, gözlemevi, orduevi, huzurevi, öğretmenevi…
Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
» dershane, beyanname, haramzade…
NOT: “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla “eczane, hastane, pastane, postane” biçiminde yazılmaktadır.