ALERJİNİN TANIMI:
İnsan vücut savunma sistemi; vücudu dışarıdaki yabancı maddelere, mikroplara, kanser hücrelerine karşı korurken, nadiren de olsa kişinin kendi dokularına zarar vermektedir.
Vücut savunma sisteminin gerçekleştirdiği bu reaksiyon, benzer yapıdaki diğer vücut bileşenlerine karşı gelişebileceği gibi (kan nakli, organ nakli, gebelikte çocuğun dokularının yabancı bir doku olarak algılanması…) aynı zamanda vücudun kendi dokularına karşı da (onu yabancı cisim gibi kabul ederek) gelişip tahribat ortaya çıkarmaktadır. Bu durumlarda çıkan hastalıklara ise tıp kitaplarında “otoimmun hastalıklar” adı verilmektedir .
Bu gibi durumlara vücudun savunma sistemindeki yetersizler sebep olup, 3 grupta karşımıza çıkmaktadırlar:
1. ) Aşırı duyarlılık reaksiyonları ki; Bu durum alerji olarak adlandırılabilir.
2. ) Otoimmun hastalıklar: Vücudun bağışıklık düzenindeki çeşitli bozukluk mekanizmalarına bağlı kendi dokularına karşı aşırı hassasiyet oluşması ve bunun sonucunda kendi dokusunu tahrip etme.
3. ) Vücut bağışıklık sisteminin doğuştan veya sonradan yeterli işlev görememesi (AIDS; Vücut bağışıklık sistemini sonradan yetersiz hala getiren hastalıkların içinde yer alır, şu an dünyada çok popülerdir)
Yani özetle söylemek gerekirse alerji vücut savunma sisteminin özellikle vücut dışı yabancı maddelere karşı normalden fazla artmış reaksiyonu sonucu ortaya çıkan klinik belirtileri çok hafif yakınmalardan, nadiren de ölümcül reaksiyonlara kadar giden bir patolojidir.
ALERJİYE NELER SEBEP OLUR?
Genel anlamda en belirgin olarak polenler ve bazı yiyeceklerin alerjiye sebep olduğu bilinmektedir. Ancak dünya üstünde ne kadar çeşitli madde varsa hepsi birer muhtemel allerjen kabul edilmektedir.
ALERJİDE AİLEVİ GEÇİŞ VAR MIDIR?
Evet. Eğer anne veya babanızdan birinde özellikle solunum yolları ile ilgili alerji varsa sizinde aynı veya farklı bir biçimde alerji olma ihtimaliniz yaklaşık olarak % 40 dır. Eğer hem anneniz hem de babanızda solunum sistemi ile ilgili bir alerji mevcutsa sizinde genel anlamda alerjik bir hastalığınızın olma olasılığı yaklaşık olarak % 70 dir.
ANNE SÜTÜ İLE BESLEME ÇOCUKLARI ALERJİDEN KORUR MU?
Bununla ilgili herhangi bir kesin bulgu bilimsel çalışmalarda ortaya çıkmamıştır. Ancak bu çalışmaların sonucu anne sütü ile beslenmenin çocuklarda alerjinin ortaya çıkma zamanını geciktirdiğini göstermiştir.
HAYVANLARIN ALERJİ İLE İLGİSİ NEDİR?
Bir çok hayvan tüyleri ile alerjiye sebep olmaktadır. Bunların başında kedi ve köpekler gelir. Kedilerin köpekler göre daha fazla alerjik reaksiyona sebep olduğu bilinir.
GEBELİKTE ALERJİ:
Eğer alerjik bir bünyeniz var ise, ve bu konuda tedavi görüyor veya görmüşseniz gebe kalmadan önce alerjinizle ilgili mutlaka doktorunuzdan bilgi almalısınız. Çünkü gebelik sırasında annenin alerjisi ve bu alerjinin tedavisinde kullanılan ilaçların çocuğa zararları son derece önemlidir. Herhangi bir şekilde alerji için ilaç kullanan bir kişiyseniz gebelik sürecinde bu ilaçların çocuğa zarar vereceği göz önünde bulundurulursa bunların gebelik sürecinde çocuğunuza en az zararı verecek biçimde hekiminizce mutlak suretle ayarlanması şarttır. Bu sebeple gebe kalmadan önce hekiminizle bu konuyu titizlikle görüşmeniz gerekmektedir.
Ayrıca polen mevsimlerinde (Hay fever) alerjik reaksiyonları artan annelerin; Gebeliklerinin ilk 3 ayını bu mevsim içinde planlamamaları, hem kendileri, hem de çocuğunun sağlığı açısından son derece faydalı olacaktır.
ALERJİDE RİSK FAKTÖRLERİ:
1. AİLEVİ GEÇİŞ:
Evet. Eğer anne veya babanızdan birinde özellikle solunum yolları ile ilgili alerji varsa sizinde aynı veya farklı bir biçimde alerji olma ihtimaliniz yaklaşık olarak % 40 dır. Eğer hem anneniz hem de babanızda solunum sistemi ile ilgili bir alerji mevcutsa sizinde genel anlamda alerjik bir hastalığınızın olma olasılığı yaklaşık olarak % 70 dir
2. ÇEVRE:
Genetik olarak alerjiye yatkın olan bir kişi, çevre faktörleriyle birlikte bu hastalığa yakalanma sürecine hızla girecektir. Yaşamın erken yıllarında bulunduğunuz çevrenin polenlere ve tozlara yakın olması bu riski artırmaktadır. Teorik olarak ailenin bir ebeveyninde veya ikisinde alerji olan birinin yukarıda belirtilmiş rakamsal riskleri göz önünde tutulursa tozlu ve polenli bir çevrede yetişmesi alerji riskini oldukça artırmaktadır.
3. PSİKOLOJİK FAKTÖRLER:
Beyinsel bazı mekanizmalar tehlikeli bir durumu hatırladıkları zaman, vücut savunma sistemini tetikleyerek harekete geçirebilir. Buna en güzel çalışma örneği; İlk alerjik reaksiyonlarının çıktığı yeri ziyaret eden kişilerde alerjik reaksiyonların ortaya çıkması gibi…
ÇOCUKLARDA ALERJİNİN KOMPLİKAS YONLARI:
A. ) ASTIM:
Alerji bir çok astım vakasıyla doğrudan ilgilidir ve bu durumu tetikleyerek reaksiyonlara sebep olur.
B. ) KULAK ENFEKSİYONLARI:
Özellikle çocuklarda alerjik durumlar ve alerjik rinitis (burnun alerjik reaksiyonu) orta kulakta tıkaçlama mekanizması ile kronik enfeksiyonlara sebep olabilmekte. Hatta bu durum çocuklarda işitme kaybına ve konuşma bozukluklarına sebep olmaktadır.
C .) EGZEMA:
Egzema aslında tıbbi terim olarak atopik dermatit denilen bir durumdur. Kaşınma ve özellikle kırmızı döküntülerle (rash) ki bunlar daha çok yanaklarda belirgindir. Ama bazen de elde dirsekler ve ayakta dizde ve kulak arkasında kızarıklıklar oluşmaktadır. Genellikle alerjik ailevi hikayesi olan çocuklarda görülen bir durumdur. Ve egzamatöz saman nezlesi ve astıma yakalanma ihtimali diğer çocuklara göre oldukça yüksektir. Bu çocuklarda (süt yumurta buğday …vs) alerjisi oldukça sık görülmektedir. Bu çocukların kanında IgE denilen bir savunma proteini (antikor) yüksek olarak bulunmaktadır. Egzema streoidli krem ve pomadlarla tedavi edilir. Kaşıntı varsa hastalara antihistaminikler verilir.
Egzemalı hastalara öneriler:
• Bu hastaların terleme ile şikayetleri artacağından egzersizlere dikkat edip egzersizden hemen sonra duş almalarında fayda vardır.
• Ani sıcaklık değişimleri bu hastaları etkileyeceğinden son derece bu değişimlerde dikkatli olmalıdırlar.
• Özellikle banyo yapılırken kullanılan saç ve vücut şampuanları dikkatle seçilmeli, sıcak su ve sabundan kaçınılması gerekmektedir.
• Hastalar irite edici (provake) giysileri giymemelidir.
D. ) NASAL POLİPLER: (BURUN POLİPLERİ):
Alerji sonucu gelişen üzüm salkımı şeklinde burun içinde asılı duran bu oluşumlar. Sinüzite ve burun içinde sekresyon ( salgı) göllenmesine sebep olurlar. Ve hastada koklama duyusu kaybına sebep olurlar. Genellikle tam tıkama hali olduğunda steroid içeren burun spreyleri ile tedavi edilir. Bu spreylerin düzenli kullanılması poliplerin büyümesini durdurmaktadır. Ancak ilaç tedavisine cevap vermeyen bu poliplerin cerrahi operasyonla alınmaları gerekebilir.
E. ) SÜNİZİTİS:
Kafa içinde bulunan ve boşluklardan oluşan yapılara sinüsler denilmektedir. Bunların dış yüzünü kemikler oluşturur. Ve sinüslerin içinde hava bulunur. Bunların 2 tanesi hemen kaşların üstünde iç taraflara doğru, 2 tanesi ise burnun yanlarında bulunur. Burun içinde alerjiden kaynaklanan tıkanma sinüsler içindeki havanın akımını durmasına buda, şiddetli baş ağrılarına sebep olur. Hastalar başını öne eğdiğinde bu ağrı artar. Zamanla tıkalı olan bu sistem iyi drene olmadığı için enfeksiyonlar başlar. Ayrıca kafa içinde gömülü iki grup daha sinüs olduğundan onlarında enfeksiyonunda şiddetli ağrılar ortaya çıkar. Ayrıca bu hastaların semptomları banyodan sonra saçlar iyi kurulanmazsa yine artar. Hastalarda genizde bir akıntı olduğundan şikayet ederler. Bu sinüs akım drenajının bozulmasından kaynaklanmaktadır.
F) ÜRTİKER:
Çeşitli büyüklük ve şekillerde olan alerjik reaksiyonlar sonucu deride olan kırmızı, kabarık, kaşıntılı, lezyonlara ürtiker denir. Genellikle alerjik iritan maddeler sonucu (ilaçlar, yiyecekler, böcek sokmaları, enfeksiyonlar ve stres…) ortaya çıkar. Ellerde ayaklarda ve gövdede yoğun olarak gözükür.
ALERJİDE TEŞHİS:
Dikkatli bir hasta analizi sonucu teşhis konulabilir. Hastadaki lezyonların hangi maddeye maruz kalınca veya yenilince çıktığı teşhis açısından büyük ipucudur.
1. Deri testleri:
• Yiyecek ve solunan maddelere karşı
2. Fiziksel provakasyon testleri:
• Soğuk testi gibi..
3. Kanda bazı maddelerin ölçümü:
• Sedimantasyon hızı
• C1-esteraz inhibitör seviyesi…
4. Deri biyopsisi:
• Bazı gerekli durumlarda yapılmaktadır.
Ürtiker saatlerden haftalara kadar süren bir klinik tablo oluşturur.
ALERJİ TEDAVİSİ:
• Antihistaminik ilaçlar (H1 ve H2 reseptör blokerleri)
• Ciproheptadin
• Sempatomimetik ilaçlar
Not:
Topikal veya sistemik steroidler (kortizonlu ilaçlar) ürtiker tedavisinde kullanılmamalıdır.
ALERJİK RİNİTİS:
(alerjik burun iltihabı)
Burunda alerjik iritan (uyarıcı) maddeler sonucu oluşan akıntı, tıkanma, hapşırmayla karakterize; Beraberinde gözde kaşıntı ve akma, boğazda kaşıntı ve sinüzitleseyreden hastalık tablosudur. Genellikle mevsimsel alerjik rinitis ( burunun alerjik iltihabı) özellikle polenler, çimenler, yapraklar, otlar, küfler…sonucu meydana gelir. Ancak alerjik rinitisin bir formu da, özellikle ev tozları ve hayvan allerjenlerine karşı oluşur ki, bu daimidir. Mevsimsel bir belirginliği yoktur.
ALERJİK RİNİTİSTE TEŞHİS
1. Hekimin fiziksel muayenesi :
• Burundaki değişikler, polipler, sinüzitis, gözde kızarıklık akma vs… değerlendirilir.
2. Deri testleri :
• Duruma yol açan inhaler antigenler veya yiyecekler
3. Nazal mikroskopik muayene :
• Burundan alınan sıvıda hekim eosinofil denen vücut savunma sistemi hücrelerini arar.
4. Kanda Total ve spesifik IgE seviyesi :
• Bu hastalarda bu iki değerde artmıştır.
ALERJİK RİNİTİSTE TEDAVİ
1.) Antihistaminikler
2.) Oral (ağızdan) sempatomimetikler
3.) Burundan uygulanan (topikal) vasokonstriktörler (damar daraltıcılar)
4.) Burundan uygulanan steroid (kortizon) spreyleri
5.) Burundan uygulanan kromolin sodyum preparatları
6.) Desensibilite (duyarsızlaştırma) tedavisi:
Periyodik aşılar yapılmak sureti ile, allerjen maddeyi vücuda azaltılmış dozlarda zerk ederek, vücudu alıştırmak ve alerjik reaksiyonları azaltmak amaçlanır. (Klasik tedaviye cevap olmadığında kullanılır.)
Önemli: Alerji Nedir? Belirtileri, Tedavisi ile ilgili bilgiler internet ortamından derlenmiştir. Konuyla ilgili daha sağlıklı bilgi ve hastalığın tedavisi için mutlaka uzman bir hekime başvurmanızı öneriyoruz.