Tarihte Osmanlı Rus İlişkileri

I-1711 OSMANLI –RUS SAVAŞ VE PRUT ANTLAŞMASI

• Rusya bu yüzyılda sıcak denizlere açılmak için iki siyasal güçle, Osmanlı Devleti ve İsveç’le mücadele etmiştir,
• İsveç’e saldıran Rus orduları karşısında ba­şarısız olan İsveç kralı Osmanlı Devleti’ne sı­ğınınca, Osmanlı-Rusya Savaşı başlamış ve savaş 1711 Prut Antlaşması ile sona erdirilmiştir.

II-1736-1739 SAVAŞLARI BELGRAD ANTLAŞMASI:

• 1736-1739 savaşları sonucunda 1739’da Belgrad Antlaşması imzalanmış ve bu antlaşma ile;
• Karadeniz’de donanma ve ticaret gemisi bulunduramayacaklardır
• Azak Kalesi, yıkılmak koşuluyla, Ruslar’a   bırakılmıştır.

UYARI: Osmanlı Devleti’nin Karadeniz’de Ruslar’a karşı üstünlüğünü vurgulayan son antlaşma Belgrad Antlaşması‘dır.

III-1768-1774 OSMANLI-RUS SAVAŞLARI VE KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI:

• Rusların saldırdığı Lehlerin, Osmanlıya sı­ğınması ve onları takip eden Rus ordularının Osmanlı topraklarına girmesiyle başlamıştır.
• Ruslar, Akdeniz’e açılarak, 1770’de Çeşme’de Osmanlı donanmasını yakacaklar ve büyük bir üstünlük sağlayacaklardır.
• Savaş 1774’te Küçük Kaynarca Antlaş­masının imzalamasıyla sona erecektir. Bu antlaşmaya göre;

a)   Kırım’ın bağımsızlığı tanınmıştır.

b)   Kırım halkı dini açıdan Osmanlı halifesine bağlı sayılmıştır.

c)   Ruslar,   Osmanlı ülkesinde yaşayan Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmiştir.

UYARI: Rusya, Osmanlı Devleti’nin içişlerine

müdahale şansını elde etmiştir.

d)   Ruslara ilk defa kapitülasyonlar ve savaş tazminatı verilmiştir.

IV-1787-1792 OSMANLI-RUS SAVAŞLARI VE YAŞ ANTLAŞMASI

• Rusların 1783’te Kırım’ı kendilerine bağlama­ları üzerine Osmanlı-Rus savaşı başlamıştır.
• Osmanlı Devleti savaşta çok toprak kaybet­mesine rağmen  Rusya İle Yaş Antlaşması’nı imzalamıştır(1792).
• Bu antlaşma ile, Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu onaylamıştır. Rusya ise savaşta elde ettiği toprakları Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir.

UYARI: Osmanlı topraklarında, halkı tümüyle Müslüman olan bir bölge, ilk kez bir başka devletin egemenliğine girmiştir.

V-1812-1829 ARASI OSMANLI-RUS İLİŞKİLERİ

• Ruslar, Sırpları kışkırtarak isyan çıkarmıştır.
• Osmanlı Devleti 1812’de Rusya ile Bükreş Antlaş­ması‘™ imzalanmak zorunda kalmıştır.
• Antlaşmaya göre, Ruslar Boğazlar’dan yarar­lanacak (ticari açıdan), Sırbistan’a da ayrıcalıklar tanınacaktı.
• Rusların kışkırtmasıyla ve ulusçuluk düşüncesinin de etkisiyle Yunanlılar ayaklandılar.Bunun üzerine Osmanlı Rus ilişkileri bozuldu.Çıkan savaş sonucunda Edirne Antlaşması (1829) imzalanmıştır.
• Rusya ile imzalanan bu antlaşmaya göre Yunanistan’a bağımsızlık verilmiştir.

• Edirne Antlaşması’na, Rus ticaret gemilerinin Boğazlardan yararlanma hakkı, Osmanlılar’ın tazminat ödemesi ve Sırbistan’a özerklik tanı­ması gibi maddeler konulmuştur.

VI- KIRIM SAVAŞI (1853-1856)

• Rusya “hasta adam” olarak nitelediği Osmanlı Devleti’nin paylaşılmasını İngiltere’ye önermiştir,
• İngiltere’den ret cevabı alan  Rusya  kutsal yerler sorununu bahane ederek 1853’te Sinop baskını’nı gerçekleş­tirmiş, Osmanlı donanmasını yakmıştır.
• Bunun üzerine İngiltere, Fransa, Piyemonte Devletleri, Osmanlı Devleti’nin yanında ya alarak; Kırım’da Rusya’yı yenmeyi başarmış­lardır.

UYARI: İlk dış borç bu savaştan dolayı gereksinimleri karsılamak için alınmıştır.

• -Paris Antlaşması (1856)
• Kırım Savaşı’ndan sonra savaşan taraflar Pariste toplandı.
• UYARİ: Osmanlı Devleti, Paris Antlaşması’nda iyi koşullar elde edebilmek için Islahat Fermanı‘nı antlaşma öncesi kabul ederek azınlıklara geniş haklar vermiştir.Paris    Antlaşmaya göre:
• Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak­tır. (Bu ilk kez kabul edilmiştir.)
• Osmanlı Devleti ulusal bütünlüğünü kendisi­nin koruyamayacağını kabul ederek, Avrupa       devletlerinin korumasını istemiştir. (Osmanlı Devleti ilk kez kendi bağımsızlığını koruya­mayacağını kabul etmiştir.)
• Karadeniz, uluslararası olarak kabul edilmiş­tir. Osmanlılar ve Ruslar bu denizin kıyısında tersane yapamayacaklardı. (Savaşı Osmanlı Devleti kazanmasına karşın, bu maddeyle yenik devlet statüsüne düşmüştür.)

NOT: Bu antlaşma bu yüzyıldaki iyi antlaşma sayılır.

En önemli yanı Rusların Osmanlı Devleti’ne 20 yıl

kadar saldırmasını önlemiş olmasıdır.

VII-1877-1878 OSMANLI RUS SAVAŞLARI (93 HARBİ)

ü       Rusların Panislavizm ideolojisi(Slav ırkından olan milletleri kendi hakimiyetine alma) ve Ortodoks inancıyla yaptıkları kışkırtıcı  hareketlerin sonucu, 1875’te Hersek’te isyan başlamıştır.

ü       Osmanlı Devleti isyanı bastırınca bütün Avrupa ülkeleri harekete geçerek, 1876’da İstanbul Konferansı (Tersane Konferansı),  arkasından   da   Londra   Konferansı’nı düzenlemişlerdir.

Bu konferansta;

ü       Osmanlı Devleti’nin parçalanması gündeme gelmiş,

ü       Balkanlar’da özerk ve bağımsız devletlerin kurulması kararları alınmıştır.    .

ü       Osmanlı Devleti konferans önerilerini kabul etmeyince, Ruslar saldırıya geçmiştir.

ü       Kafkasya’da Ahmet Muhtar Paşa, Balkan­lar’da Gazi Osman Paşa büyük çaba harca­malarına rağmen yenilgiyi önleyememişlerdir.

ü       Bunun sonucunda Ayastefanos Antlaşması imzalanmıştı

NOT: Avrupa devletleri Rusya’nın lehine olan bu antlaşmayı kabul etmemişler, antlaşmanın yürür­lüğe girmesini önlemişlerdir. Yerine Berlin Antlaş­masının (1878)imzalanmasını sağlamışlardır