Tanzimat Devri Türk Edebiyatı ‘nın nesir alanındaki yenileşmesinde gazete¬nin önemi büyüktür.
1831’de resmî olarak çıkanlan ilk Türkçe gazete Takvim-i Vakayi’dir; bu¬nu 1840’ta yan resmî Ceride-i Havadis izler. Agâh Efendi ue Şinasî’nin 1860’ta çıkardıktan Tercüman-ı Ahvâl ile Şinasî’nin çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazeteleri yayımladıklan çeşitli yazılarla, yeni nesrin ilk örneklerini uermiş oldular.
Böylece, “umum halkın anlayabileceği bir dille yazmak” amacıyla Klâsik Türk Edebiyatı’nın süslü ue çok uzun cümlelerle kurulu anlatımından sıynlan “yeni nesir”, özellikle “düşünce”ye önem uererek kısa ue özlü anlatımı esas aldı.
Aynca, makale, söyleşi (sohbet), fıkra, deneme, eleştiri gibi türler edebi¬yatımıza girdi. Noktalama işaretlerinin kullanılmasına başlandı. Ancak nesir, yabancı kelime ue tamlamalardan bir türlü kurtulamadı.
Tanzimat Devri Türk Edebiyatı’nda kendini gösteren ue batı edebiyatların¬da yaygın olan hikâye, roman ue tiyatro eserleri ilkin gazete ue dergilerde ya¬yımlanmıştır.
Bu dönemde, hikâye ue roman türleri, çeuiriler yoluyla edebiyatımıza gir¬miştir.
Tanzimat’tan önce manzum halk hikâyeleri, bu türlerin yerini tutuyordu. Sonra birtakım roman çevirileri yapıldı.
1870 yıllannda Ahmet Mithat Efendi, Letâif-i Rivâyât adlı küçük hikâye denemelerine girişti; birkaç yıl sonra da Dünyaya İkinci Geliş, Hasan Mellah, Felâtun Bey ile Rakım Efendi gibi macera romanlarını yazarak hikâye ve roman yolunu denedi.
İlk edebî roman yolunu Namık Kemal’in, 1876’da yazdığı İntibah adlı roman açmıştır. Namık Kemal’in gözlemlerinden yararlanarak yazdığı bu eser, aslında “romantizmin etkisindedir; aynı zamanda ilk tasvir ve ruhsal çözümleme romanımız sayılır.
Ahmet Mithat’ın romanları halka yönelik, “yalın”, Namık Kemal’inki ise “yûksek” üslûba örnek sayılan bir anlatım özelliği taşımaktaydı.
Recaîzade Mahmut Ekrem, Samipaşazade Sezai, Nâbizade Nâzım ise romanlarıyla, romantizmden gerçekçiliğe doğru bir gelişim gösterdiler.
