İNSAN HAK ve ÖZGÜRLÜKLERİNİN GELİŞMESİ
- 1789’da ortaya çıkan Fransız ihtilali sonunda yayınlanan İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi, insan hakları kavramının uluslararası bir nitelik kazanmasını sağlamıştı. İnsan haklarının evrensel ilkeler olarak kabul edilmesi ve korunması yönünde çalışmalar, II. Dünya Savaşı’ndan sonra Birleşmiş Milletler Örgütü‘nün kurulmasıyla hızlanmıştır.
İnsan Haklarını Koruyan Uluslararası Sözleşmeler
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
- 1945’te dünya barışını korumak için kurulan Birleşmiş Milletler Örgütü yalnızca üye devletlerde değil, tüm dünyada insan haklarının korunması için çalışmalar başlattı. Bunun sonunda 1948’de insan Hakları Evrensel Bildirgesi kabul edildi.
- Ülkemizde insan hakları konusunda önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Birleşmiş Milletler Genel kurulu tarafından kabul edilen ilkeler ülkemiz tarafından da kabul edilmiştir, insan haklarının korunması için anayasa ve yasalarda gerekli düzenlemeler yapılarak hukuki bir nitelik kazandırılmıştır.
Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (1966)
- Devletler bu sözleşmeyle, insan haklarına saygı gösterip göstermediklerini denetleyen bir mekanizma kurulmasını kabul etmişlerdir. Bu doğrultuda İnsan Hakları Komisyonu kurulmuştur. Türkiye, 1976’da yürürlüğe giren bu sözleşmeyi 2000 yılında imzalamıştır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
- Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler tarafından Roma’da 1950 yılında imzalanmış, 1953 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşmeyle insan Hakları Bildirgesi’nde yer alan temel hak ve özgürlükler yargı güvencesine alınmıştır. Böylece demokrasinin temel öğeleri olan siyasal özgürlükler ve hukukun üstünlüğü uluslararası koruma altına alınmıştır.
- Avrupa insan Hakları Sözleşmesi’nin en önemli özelliği insan haklarını korumak için Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kurulmasıdır. Bu sözleşmeyi imzalayan devletlerin yurttaşları uğradıkları haksızlıklar nedeniyle kendi devletleri veya diğer devletler aleyhine dava açma hakkına sahiptirler.
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni 1954 yılında imzalayan Türkiye, 1987’de bireysel başvuru hakkını tanımış, 1990’da Avrupa insan Hakları Mahkemesi’nin zorunlu yargı yetkisini tanımıştır.
İşkencenin ve İnsani Olmayan ya da Küçültücü Ceza ve Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi
- 1987 yılında yürürlüğe giren sözleşme Türkiye tarafından 1988’de onaylanmıştır. Bu sözleşmeyle devletler kendi topraklarında ırk ayrımı yapılmasını önlemekle yükümlüdürler.
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi
1981 yılında yürürlüğe giren sözleşme Türkiye tarafından 1985’te onaylanmıştır. Sözleşmede kadın ve erkek eşitliğinin sağlanması konusunda alınması gereken önlemler vurgulanmıştır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi
- Sözleşmeyi imzalayan devletler, herhangi bir ayrım yapmadan bütün çocukları her türlü fiziksel ve zihinsel zarar ve ihmalden korumayı kabul etmişlerdir. 1990’da yürürlüğe giren sözleşmeyi Türkiye 1994 yılında onaylamıştır.
Helsinki Sonuç Belgesi
- 1975 yılında yürürlüğe giren belge, insan hakları kavramının dünya görüşü ne olursa olsun bütün devletler arasında ortak bir değer olarak benimsenmesi amacını taşımaktadır.