Besinler kimyasal enerjilerine göre organik ve inorganik besinler olmak üzere iki’ye ayrılır. Görevlerine göre enerji verici, yapıcı onarıcı ve düzenleyici olmak üzere 3’e ayrılır.
Enerji verici Yapıcı onarıcı Düzenleyici
Karbonhidratlar + + –
Yağlar + + –
Proteinler + + +
Vitaminler – – +
Minareler ve su – + +
Organik Moleküller (Bileşikler)
1-)Karbonhidratlar
2-)Yağlar
3-)Proteinler
4-)Vitaminler
5-)Nükleik asitler
Organik moleküller sadece canlı organizmalar tarafından sentezlenebilen ve kullanılabilen moleküllerdir. Günümüzde bazı vitaminler sentetik olarak üretilmektedirler.
Bütün organik besinlerin yapısında C,H ve O atomları bulunur. Karbonhidrat,yağlar ve proteinler enerji elde etmek için kullanılabilir.Hücre zorunlu olmadıkça proteinleri enerji kaynağı olarak kullanmaz,çünkü proteinlerin esas görevi canlı yapısına katılmak ve enzim olarak görev yapmaktır.
Nükleik asitler organik yapılı bileşikler olup canlı vücudunda kalıtım materyali olarak ve genetik bilgi deposu olarak iş görürler. Her canlı kendi nükleik asitini kendisi üretir.
1 gr karbonhidrat yıkılırsa 4,2 Kcal
1 gr protein yıkılırsa 4,3 Kcal
1 gr yağ yıkılırsa 9,5 Kcal enerji verir.
Not:İnorganik maddelerden organik madde üretimini ototrof canlılar başarabilirken ;Organik maddelerden organik madde üretimini tüm canlılar gerçekleştirebilir.Tüm canlı türleri tüm organik besin çeşitlerini üretemeyebilir.
Monomer ; Organik moleküllerde yapıtaşına denir.(Glikoz,fruktoz, galaktoz, riboz,deoksiriboz ,aa,gliserol ,yağ asiti).
Polimer ; Monomerlerin birleşerek oluşturdukları organik bileşiklerdir. (Nişasta ,glikojen,selüloz,protein,yağ ,pepton).
Dehidrasyon ;İki veya daha fazla organik besin yapıtaşının (Monomer birleşerek daha büyük organik besin (polimer) oluşturması oluşturması olayıdır. Bu olayda ATP harcanır ve oluşan bağ sayısı kadar su açığa çıkar.
X +Y A+H2O
X+Y+Z B+2H2O
Not:Dehidrasyon olayında kurulan bağ sayısı ve açığa çıkan su sayısı hesaplanırken sorunun sorulma tarzı önemlidir.Örneğin ;Yapımı devam eden bir polipeptid zincirine 20 molekül daha katılırsa 20H2O açığa çıkar ve 20 yeni bağ kurulur veya moleküller halka şeklinde bir yapı oluştursa kullanılan molekül kadar su ve bağ oluşur.
Hidroliz ; Büyük moleküllü (Polimer) bileşiklerin su ile parçalanarak daha küçük parçalara ayrılmasıdır.
Organik moleküllerin enerji verme sırası :
Karbonhidratlar Yağlar Proteinler(Eşey hücre proteinleri
Kas hücre proteinleri Sinir hücre proteinleri).
Not: Enerji hammaddesi olarak kullanım sırası :
Karbonhidrat Yağ Protein
Enerji potansiyeli sırası :
Yağ Protein Karbonhidrat
Yapı maddesi olarak önem sırası :
Protein Yağ Karbonhidrat