Zaferin Ve Bağımsızlığın Tescili Lozan Barış Antlaşması(24 Temmuz 1923):
** Mudanya Ateşkes Antlaşmasından sonra barış esaslarını görüşmek üzere Lozan Konferansı toplandı (20 Kasım 1922).
**Konferansa İstanbul Hükümeti de çağrılınca M. Kemal ikiliği önlemek ve Lozan’a tek katılmak için Saltanatı Lozan Antlaşması öncesi kaldırdı.
**Konferansa Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya katıldı. Boğazlarla ilgili konular görüşülürken, Sovyet Rusya ve Bulgaristan da hazır bulundular.
**Konferansta Türk devletini İsmet Paşa başkanlığında bir heyet temsil etti.
**Konferans üç önemli konuyu çözecekti.
1. Türk – Yunan barışının esaslarını belirle¬mek.
2. Osmanlı Devletinin yerine, yeni Türk Devletini ve onun haklarını tanımak.
3. Osmanlı Devletinin yabancılara vermiş ol¬duğu kapitülâsyonları kaldırmak.
Konferans görüşmeleri çok çetin geçti.
– Borçlar meselesi,
– Kapitülâsyonlar,
– İstanbul’un itilâf Devletlerince boşaltılması,
– Irak sınırımızın belirlenmesi, konularında an¬laşmaya varılamadı. Konferans 4 Şubat 1923’te dağıldı.
Tekrar toplandığında Lozan Antlaşması imza¬landı (24 Temmuz 1923).
Maddeleri :
Sınırlar :
1- Yunanistan ile sınır Mudanya’da olduğu gibi Meriç nehri olacak
2- Bulgaristan ile sınır İstanbul ve Nöyyi Antlaşmaları’na göre olacak
3- Bozcaada ve Gökçeada dışındaki Ege adaları Yunanlılar’a verilecek, özellikle sınırlarımıza yakın olan adalar silahlandırılamayacak
4- 12 ada İtalyanlar’a bırakılacak
5- Türkiye-Suriye sınırı Ankara Antlaşması’na göre belirlenmiştir.
6- Türkiye-Irak sınırı ilgili devletlerin (Türkiye, İngiltere) ikili görüşmelerine bırakılmış, Musul sorunundan dolayı anlaşma sağlanamamıştır.
7- Türkiye-İran sınırı 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması’ndaki gibi kalmış, Zağros Dağları sınır kabul edilmiştir.
8- Doğu sınırımız, Moskova ve Kars antlaşmalarına göre belirlenmiştir.
Boğazlar : Boğazlar Türkiye’nin başkanı olduğu bir komisyon tarafından idare edilecek, her iki yakası askerden arındırılacaktır.
Kapitülasyonlar : Kesin olarak kaldırılmıştır.
Savaş Tazminatı : Savaş tazminatı olarak Yunanlılar’dan Karaağaç kasabası alınmıştır.
Azınlıklar : Türkiye vatandaşı kabul edilerek ayrıcalıkları kaldırılmıştır.
Nüfus Mübadelesi : İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler haricinde kalan nüfus karşılıklı değiştirilmiştir.
Patrikhane : Bütün çabalara rağmen patrikhane yurt dışına çıkarılamamıştır. Ancak yabancı kiliselerle irtibat kurması yasaklanmıştır.
Dış Borçlar : Osmanlı’dan kalma dış borçların ödenmesi isteğimize göre çözülmüş, borçlar Osmanlı’dan ayrılan devletler arasında paylaştırılmış, payımıza düşen kısım kağıt para olarak taksitle ödenmiştir. Duyun-i Umumiye kaldırılmıştır.
Yabancı Okullar : Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış, bu konuda yabancı devletlerin müdahalesine izin verilmemiştir.
İstanbul’un Boşaltılması : Lozan’ın onayından sonra 6 hafta içinde gideceklerdir.
Lozan’da Çözümlenemeyen (Yarım Kalan) Konular:
1- Boğazlar sorunu ( Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile çözülecek)
2- Musul Sorunu (İngiltere ile sonra görüşmek üzere bırakıldı. Ancak alınamadı)
3- Hatay Sorunu ( Fransızlarla 1939’da imzalanan Ankara Antlaşması ile Türkiye’ye bağlandı.)
Önemi:
1– Siyasî bağımsızlık yanında ekonomik ba¬ğımsızlık elde edildi.
2– M. Kemal ülkeyi kalkındırmak ve geliştirmek için İnkılaplar dönemini başlatmasını sağladı.
3- I. Dünya Savaşı’nın en son imzalanan barış antlaşması Lozan’dır.
4- Uluslar arası bir anlaşmadır ve geçerliliğini günümüzde de korumaktadır.
5- Sevr’in geçersiz olduğu kabul ettirilmiştir.
6- İtilaf Devletleri Misak-ı Milli’yi ve Türk Devleti’nin bağımsızlığını kabul etmişlerdir.
7- Türk isteklerine en fazla direnen devletler İngiltere ve Fransa’dır.
8- Türk Kurtuluş Savaşı sömürge altındaki milletlere örnek olmuştur