Bilgi alanının genişlemesiyle birlikte bilimde sınıflandırmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu sınıflandırmayla konuların birbirine bağlanması ve anlaşılması kolaylaştırılmıştır.
Edebiyatta gerçeklik: Somut olarak var olan bir durumun hiçbir müdahaleye uğramadan ifade edilmesidir.
Kurmaca: Bu ifadeye duygu ve hayallerin katılmasıdır.
NOT: Dil günlük hayatta göndergesel işlevde kullanılır.
Öğretici ve sanatsal metinler:
- Öğretici metinlerde amaç, okuyucuya bilgi vermektir.
- Sanatsal metinlerde amaç, yazarın okuyucuya kendi dünyasını yansıtmak istemesidir.
- Öğretici metinlerde üslup kaygısı ön planda değildir.
- Sanatsal metinlerde üslup ön plandadır.
- Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır.
- Öğretici metinlerde kelimeler gerçeklik anlamında kullanılmıştır.
- Sanatsal metinlerde ise kelimeler daha çok yan ve mecaz anlamlarında kullanılır.
NOT: Edebi metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır
Anlatmaya ve göstermeye bağlı metinlerin ortak yönleri:
- Metinlerin yapısının zaman, mekân, olay örgüsü ve kişiler unsurları üzerine kurulması
- Hem anlatmaya hem de göstermeye bağlı metinlerin birer edebi metin olması.
METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI
- 1. Sözlü anlatım:
Konferans
- Açık oturum
- Sempozyum
- Forum
- Münazara
2. Yazılı anlatım:
A) Öğretici metinler:
Mektup
- Günlük
- Anı
- Biyografi
- Gezi yazısı
- Sohbet
- Fıkra
- Deneme
- Eleştiri
B) Sanatsal metinler:
- Göstermeye bağlı metinler (tiyatro)
- Anlatmaya bağlı metinler
(fabl, masal, roman, hikâye)
Metinler gruplandırılırken; - Gerçeklikle ilişkilerine,
- Kullanılan dilin işlevine,
- Yazılış amacına,
- Kullanılan anlatım türüne bakılır.
Öğretici metinlerin özellikleri:
- Dilin daha çok göndergesel işlevde kullanılması
- Hikâye öğelerine yer verilmesi
- Kaynağını gerçek dünyadan alması
- Anlatımın akıcı, duru, açık ve yalın olması
- Kelimelerin gerçek anlamda kullanılması
- Ağırlıklı olarak öyküleyici ve betimleyici anlatım türünün kullanılması.
- Amacının bilgi vermek olması.
Göstermeye bağlı metinlerin özellikleri:
- Genellikle sahnede sergilenmek üzere yazılması
- Amacının okuyanlara bilgi vermek olması
- Monologlardan ve diyaloglardan oluşması
- Kahramanlarının karakterlerinin parantez içinde verilen açıklamalar ile belirtilmesi