Divan Nesri’nin Genel Özellikleri ve bölümleri

Divan Nesri’nin Genel Özellikleri:

Dil, konu ve tür yönünden Arap ve İran edebiyatlarının etkisindedir.
Konu ve düşünceden çok, söyleyiş güzelliğine önem verilir.
Dili yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklüdür. Söz sanatlarına ve mecazlara önem verilir. Cümleler uzundur. Paragraf düzeni yoktur.
Cümlelere yerleştirilen secilerle (uyaklı sözlerle) şiirdekine benzer bir ahenk yaratılmaya çalışılır.
Noktalama işareti kullanılmaz.
Düzyazıda dini-ahlaki konular ağırlıklı olarak işlenir. Tarihi olaylar, gezi izlenimleri, toplumsal sorunlar, bireysel duygular gibi konuların da işlendiği olur.

Divan Nesri’nin Bölümleri

Sade (Yalın) Nesir:

Halka hitap için yazılmış, dili ağır olmayan nesirdir. Yabancı sözcük ve tamlama sayısı azdır. Anlaşılması güç söz sanatları yapılmaz.
Masallar, efsaneler, menkıbeler, destanlar, dini ve tasavvufi konular, tarih ve gezi eserleri, o devre göre, sade bir dille yazılmaya çalışılmıştır.

Sade nesir örnekleri olarak aşağıdaki eserlerden söz edilebilir:

Seydi Ali Reis’in Mir’atü’l-Memalik adlı gezi yazısı ve Kitabü’l Muhit adlı coğrafya kitabı (16. yüzyıl)
Sehi Bey’in Heşt Behişt adlı şuara tezkiresi (16. yüzyıl)
Aşıkpaşazade’nin Tevarih-i Al-i Osman (Osmanlı Tarihi) adlı eseri (15. yüzyıl)
Mercimek Ahmed’in Kabusname tercümesi (15. yüzyıl)
Kul Mes’ut’un Kelile ve Dimme tercümesi (14. yüzyıl)
Evliya Çelebi Seyahatnamesi (17.yüzyıl)

Orta Nesir:

Orta düzyazı ise, divan edebiyatının hemen hemen bütün klasik yazarlarının yazdığı bir türdür. Yer yer süslü nesrin niteliklerini taşımakla beraber anlatmak istediğini anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir.
Belirgin özellikleri, söz ve anlam oyunlarından, hüner ve marifet göstermekten kaçınılmış ve içeriğin ön planda tutulmuş olmasıdır.
Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde yazılmıştır.

Sanatlı (Süslü) Nesir:

Şiirdeki gösterişli mecazlar ve söz sanatlarıyla süslenmiş, secili nesirdir.
Sinan Paşa (15. yüzyıl) Tazarruname adlı eseriyle bu alanın ilk örneği verilmiştir.
Fuzuli’nin (16. yüzyıl) Şikâyetname’si Türkçe yazdığı diğer bazı mektupları Veysi ve Nergisi adlı yazarların (17.yüzyıl) eserleri sanatlı nesir örneğidir.