1. Yerel Yönetim Kuruluşları
a) il özel idaresi
b) belediye idaresi
c) köy idaresi
il özel idaresi: ayrı bir kamu tüzelkişiliği vardır. İl genel idaresi ise devlet tüzelkişiliğini temsil etmektedir. Yerel yönetim olması nedeniyle karar organları o yörede yaşayanlarca secimle başa gelir. Günümüzde önemini yitirmiştir. İl içersinde küçük yerleşim birimleri arasında yol, okul, onarım, yapımı bakım. Bataklıkların ve göllerin kurutulması… 3 birimden oluşur.
İl genel meclisi: karar organıdır. Üyeler seçimle başa gelir. Bu seçimlerde nispi temsil sistemi uygulanır. Üyelerin sayısı nüfusa göre değişir. Her istediğinde toplanamaz. Mayıs ve kasım olmak üzere ve max. 30 gün süreyle yılda 2 kez toplanır. Ancak olağanüstü toplanma valice istenebilir. En önemli görevi il bütçesini onaylamak. Bütün kararları valinin onayına tabidir. Vali bu kararları onaylar ya da 20 gün içinde Danıştay’a gönderir. Danıştay 1. dairesi bu konuda karar verir. Onay veya onaylamama yönünde olur. Bu karar bir idari karar olup hakkında Danıştay dava dairelerinde dava açılabilir.
İl daimi encümeni: il özel idaresine danışmanlık yapar. İl genel meclisi üyeleri arasından seçilir. İl genel meclisinin toplantıda olmadığı zamanlarda onun adına hareket eder. O ilin bir bakıma sayıştayı.
Vali: yerel birim olmasına rağmen başkanı merkezi idare temsilcisi olan validir. Buradaki sıfatı yerel yönetim biriminin başkanı. Devletin temsilcisi olması nedeniyle il genel meclisi kararları üzerinde vesayet denetimi yapıyor.
Belediye: devlet tüzelkişiliği dışında ayrı bir tüzelkişiliğe haiz. Büyükşehir belediyelerinin olduğu yerde hem Büyükşehir hem de ilçe belediyelerinin ayrı tüzelk. Var. 1580 sayılı belediyelerin kuruluş kanunu. Her il ve ilçe merkezinde kurulması zorunlu. Nüfusa bakılmaksızın. İl ve ilçe merkezi olmayan nüfusu 2000den fazla olan yerlerde, aralarındaki mesafe 500 mtr. Geçmemek kaydıyla birden çok köy birleştirilerek, öncelikle referandum yapılır ve çoğunluk olumlu karar verirse il genel meclisi karar alır. Dosya valiye gider. Vali onaylarsa içişleri bakanının onayı halinde Danıştay incelemesi kabulü halinde müşterek kararname ile kurulur. O yerdeki yerel ihtiyaçları sağlamakla görevli. Belediyeler kanununa göre zorunlu ve ihtiyari görevleri sayılmıştır. Çeşitli yetkiler de bu kanunda yer almıştır. Zabıta yetkileri, vergi ve resimleri tarh ve tahsil etme, emlak ve çöp vergisi, su havagazı, otobüs ve vapur gibi bir takım hizmetlerin yürütülmesi için imtiyaz verme ve sözleşme yapma yetkisi tanınmıştır. Son yıllarda enerji ve telekomünikasyon konularında bu yetkiler bağımsız idari otoritelere geçmiştir.
belediye meclisi: seçimle, nispi temsil, nüfusa göre, 9dan az olamaz. Yılda 3 toplantı. Ekim şubat haziran. Bütçenin görüşüldüğü toplantı 30 gün diğerleri ise 15 gün. Olağanüstü toplanma belediye başkanı, vali onayı ve meclis üyelerinin 1/3 ü istemi üzerine. Toplantı yer ve zamanı kanunda belirlenmiş ve bunlara uyulmaması halinde üyeler yaptırıma tabi. Meclisin feshine yol açabilir. İçişleri bakanının önerisi ve Danıştay’ca 3 temel nedene dayanır:
i. toplantı yer ve zamanı dışında toplanma.
ii. Toplantıda siyasi karar almak.
iii. Kanunla gösterilen zorunlu görevlerin yapılmamış olması.
Bütçeyi onaylar. Valilik onayından geçtikten sonra yürürlüğe girer. Bütün kararları valinin onayına tabi değil. Mülki amir 1 hafta içinde onaylamazsa içişleri bakanınca danıştaya gönderilir ve Danıştay’ca karar verilir. Meclisin onaya tabi olmayan kararları için de itiraz üzerine il merkezi dışındaki yerlerde il idare kuruluna, il merkezi yerlerde Danıştay’a başvuru. İl idare kurulu veya Danıştay’ca verilen karar vesayet yetkisi kullanılarak verilen bir idari karardır.
Belediye encümeni: il encümeninden farklı olarak sadece danışma kurulu değil, verilen yetkilerle icrai kararlar da alabilir. Belediye meclisi toplantıda olmadığı zamanlarda onun yerine geçer. Üyeleri iki gruptan oluşur. İlk üyeler belediye başkanı ve belediye içindeki önemli birimlerin başkanlarından oluşur. İkinci grup ise belediye meclisinin kendi içinden seçtiği üyelerdir. Kanuna göre bu ikinci grup birinci grubun üye sayısının yarısını geçemez. Bu nedenle belediye başkanının istediği yönde kararları çıkar. Burada anayasal bir sorun vardır. Anayasa md. 122 ye göre yerel yönetimlerin karar organları seçimle başa gelmelidir. Ancak belediye encümeni üyelerinde bu söz konusu değil. Gündemi belediye başkanı belirler. İhaleleri kararlaştırmak, şartnameleri hazırlamak, onaylamak, belediye adına kamulaştırma kararı almak, cezaları vermek, memurların özlük işlerini yapmak, belediye hesap ve harcamaların incelemek ve denetlemek bu bağlamda Sayıştaylık.
Belediye başkanı: belediye tüzelkişiliğini temsil eder. Aslında karar organı değil. Anayasaya göre de bu nedenle seçimle başa gelme zorunluluğu yoktur. yürütme organıdır. Asıl görevi belediye encümeni içindeki konumundan kaynaklanır. Başkanlığın düşmesi; bu her şekilde yargı kararı ile olur. Meclis feshine neden olan olaylara karışmışsa, 20 gün boyunca işe gelmemişse içişleri bakanının teklifi ve Danıştay kararı ile. ; belediye başkanının verdiği yıllılık faaliyet raporunun meclisçe reddedilmesi (meclis üyelerinin 2/3 verilen gensoru oylayıp çoğunluk kabulü hallinde vali veya kaymakam durumu danıştaya havale eder ve Danıştay sadece verilen kararlardaki üyelerin yeter sayılarına bakar. Ve son olarak da belediye başkanının geçici olarak görevden el çektirilmesi haklarında ceza soruşturması başlatılmışsa içişleri bakanlığınca yapılır.
Büyükşehir belediyesi:
1984 yılında 3030 sayılı Büyükşehir belediyesi kanunu. İl ve ilçe belediyeleri kamu tüzelkişiliklerini korur, Büyükşehir belediyesi de ayrı bir kamu tüzelkişiliğine sahiptir. Sorun Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeler arasındaki yetkilerin paylaşımıdır. Büyükşehir belediyesi kanununda yetkiler tek tek sayılmıştır. Anayolları, su şebekeleri yapımı gibi konularda bunların yapımı tüm ilçeleri ilgilendiriyorsa ya da tek ilçe belediyesi tarafından yürütülmeyecek işlerse Büyükşehir belediyesi tarafından yapılır. 3 organdan oluşur. Büyükşehir belediyesi meclisi, encümeni ve başkanıdır.
Büyükşehir belediyesi meclisi: seçimle başa gelen üyeleri yoktur. belli sayıda ilçe belediyesi meclisi üyelerinden ve başkanlarından oluşur. Anayasanın 127. maddesine aykırılık yoktur. dolaylı seçim hali, kasım, mart ve temmuz olmak üzere yılda 3 kez toplanı
Büyükşehir belediyesi encümeni: sadece teknisyenlerden oluşur. Büyükşehir belediyesi meclisi üyelerinden kimse bulunmaz.
Büyükşehir belediyesi başkanı: doğrudan seçimle gelir. Yürütme organıdır. Büyükşehir belediyesini temsil eder. İlçe belediye meclisi kararları üzerinde Büyükşehir belediyesi başkanının denetim yetkisi kabul edilmiştir. İlçe belediye meclislerinin aldığı tüm kararlar Büyükşehir belediyesi başkanına gönderilir. Onaylamazsa tekrar görüşme isteyebilir. 2/3 çoğunluk ile bu karar tekrar ilçe belediye meclisinden çıkabilir. Bu denetimin vesayet denetimi olarak adlandırmak gereklidir. Bir kamu tüzel kişinin bir başka kamu tüzelkişisinin üzerindeki denetimidir.
* Köy idaresi: 442 sayılı köy kanunu. Köy idaresinin kurulması için nüfus 150. isim değişikliği, başka ilçeye bağlanma, köye katılma içişleri bakanlığı kararı ile olur. Ayrı bir kamu tüzelkişiliği bulunmaktadır. Köy derneği, ihtiyar heyeti ve muhtar dan oluşur. Karar organı köy derneğidir. O köydeki kayıtlı tüm seçmenlerden oluşur. Muhtar köy tüzelkişiliğinin başıdır. Yürütme organıdır. Aynı zamanda köyde devletin ajanıdır. Muhtarın tüm işlemleri mülki amirin onayına tabidir. İl veya ilçe idare kurulunca görevden alınabilir. İlçe ve idare kurulları merkezi idarenin birimleri olması ve muhtarı görevden alabilmeleri, muhtarın devletin temsilcisinin olması nedeniyle yerel yönetim özerkliği konusunda soru işareti söz mevcuttur. Burada denetim idari vesayetten çıkıp hiyerarşi halini almıştır.