DOĞAL AFETLER VE ÇEVREMİZ
İnsanlar yaşamlarını tehdit eden, ani ve kontrol edilmesi güç olan olaylara doğal afetler diyoruz.
- Rüzgâr
- Sel
- Toprak kayması (heyelan)
- Çığ
- Erozyon
- Deprem
gibi olaylar yer kabuğunun şeklini değiştirir.
Rüzgâr ve yağmurun etkisiyle çeşitli yer şekilleri oluşur. Ülkemizde Peri Bacaları, Pamukkale ve Damla Taş Mağaraları buna örnek gösterilebilir.
RÜZGÂRIN ETKİSİ
Sıcak hava ile soğuk havanın yer değiştirmesine rüzgâr denir.
- Hafif esinti şeklinde esen rüzgârlara yel denir.
- Yağmur ve kasırga getiren çok güçlü rüzgârlara fırtına, hızı 120 km’yi aşan rüzgârlara ise kasırga diyoruz.
- Yükselen güçlü hava akımlarının, alçalan güçlü hava akımlarına yaklaştığı yerde hortum oluşur. Hortumlar aşağıdan yukarıya doğru dönerek oluşan rüzgârlardır. Okyanuslarda oluşan hortumlara tayfun diyoruz.
- Büyük su kütlelerinin altında meydana gelen depremin meydana getirdiği büyük dalgalara tsunami denir.
- Dağın yüksek yerlerinden kopup yuvarlanan, yuvarlandıkça da büyüyen kar kütlesine çığ denir.
SEL BASKINLARI
Şiddetli yağış ve ani kar erimeleri sonucu yamaçlardan aşağıya inen suların yatağından dışarıya taşma olayına sel denir.
- Binalar, köprüler, yollar yıkılır.
- İnsan ve hayvanların ölümüne sebep olur.
- Etkili alanlara zarar verir.
Sel baskınlarını önlemek için;
- Nehirlerin önlerini barajlar yapılmalıdır.
- Çevre ağaçlandırılmalıdır.
- Eğimli tarım arazileri teraslanmalıdır.
TOPRAK KAYMASI (HEYALAN)
Yağmur, eriyen kar suları, bazen de kaynak sularının etkisiyle toprağın kayarak sürüklenmesi olayına heyelan diyoruz.
Heyelanı oluşturan nedenler;
- Yağış
- Fazla eğitim
- Şiddetli deprem
- Toprağın cismi
- Ağaçlık alanların olmayışı
Ülkemizde heyelanlar en fazla ilkbahar mevsiminde görülür. Özellikte Doğu ve Batı Karedeniz bölümlerinde oluşmaktadır.
EROZYON
Verimli toprakların;
- Şiddetli rüzgârlar,
- Uzun süreli yağışlar,
- Akarsular ve sel suları gibi çeşitli etkilerle aşınıp yok olmasına erozyon diyoruz.
Erozyonun etkisini azaltmak için ağaçlandırmaya önem vermeliyiz.
DEPREM VE KORUNMA YOLLARI
Doğal afetler içinde en fazla zarara depremler neden olmaktadır. Yeryüzünün kısa süreli sarsılmasına deprem denir. Depremin süresi ve şiddetini ölçen alete sismograf denir. Yurdumuzun büyük bir bölümü deprem kuşağında bulunmaktadır.
Depremin zararından korunmak için;
- Deprem öncesi,
- Deprem sırası,
- Deprem sonrası alınması gereken önlemler olarak gruplayabiliriz.
Depremden önce alınacak önlemler;
- Binalar az katlı ve depreme dayanıklı olmalı,
- Deprem sigortası yaygınlaştırılmalıdır.
- Yeni yerleşim yerleri deprem olasılığının en az olduğu yerlere yapılmalıdır.
- Meydana gelecek depremde enkaz kaldırma ve kurtarma çalışmaları için sivil savunma uzmanları yetiştirilmelidir.
- Evde ve iş yerinde devrilebilecek eşyaları birbirine ve duvara sabitlenmelidir.
- Bir deprem tatbikatı hazırlayıp, bu plana göre nasıl davranmamız gerektiğini öğrenmelidir.
- Acil durum çantası hazırlanmalıdır.
Deprem sırasında alınacak önlemler;
- Depremi hissettiğimizde sakin olmalıyız.
- Merdiven, koridor ve balkon gibi yerlere gitmemeliyiz.
- Kesinlikle asansör kullanmamalıyız.
- Öncelikle başınızı ve ensenizi koruyacak şekilde eğilin. Ayaklarınızı karnınıza çekerek kapanın ve mümkünse bir yerlere tutunun. Bu pozisyona çök, kapan, tutun diyoruz.
Deprem anında dışarıdaysak elektrik ve telefon direklerinden, binalardan uzaklaşmalıyız. Açık arazide çevreden gelecek tehlikelere karşı hazırlıklı olmalıyız.
Depremden sonra alınacak önlemler;
- Deprem sonrası çevrenizdeki kişilerin yaralı olup olmadığını kontrol ediniz.
- Binaların önlerinde beklemeyiz.
- Evden çıkarken gaz ve su vanalarını kapatmalıyız.
- Asansörü kullanmamalıyız.
- Deprem bittiğinde hemen evlere girmemeliyiz. Az hasarlı binalar bile, artçı depremler ile yıkılabilmektedir.
- Yetkililerden izin almadan kesinlikle evlere girilmemelidir.
- Acil durumlar dışında nedeni ne olursa olsun telefonlar kullanılmamalıdır.