HİTİTLER (ETİLER)
►M.Ö. 2000 yılında Kızılırmak çevresine yerleştiler.
►İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan devletler krallıkla yönetilmekteydi. Kralların geniş yetkileri vardı.Hititlerde kral başrahip olarak ayinleri yönetir, başyargıç olarak adaleti uygular, başkomutan olarak orduyu komuta ederdi.
►Hititlerde Tavananna denilen kraliçe’de yönetimde söz sahibi idi. Kral olmadığı zaman ayinleri yönetirdi. Başkentleri Hattuşaş’dır.
►Hititlerde asillerden oluşan Pankuş Meclisi vardı. Önemli konular bu mecliste görüşülürdü. Kral meclise karşı sorumluydu.
►Hititliler, Suriye için Mısırlılarla 16 yıl savaş yaptılar. Bu savaşlar sonunda tarihte ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalandı (M.Ö. 1280). Hititliler bu antlaşma ile Kuzey Suriye’ye egemen oldular.
►Hititliler Anadolu medeniyetinin temelini oluşturur.
►Anadolu’da demir çağını başlatmışlardır.
►M.Ö. 1800 yıllarında Hititler, Asurlu tüccarlardan öğrendikleri Çivi Yazısını kullanarak, Anadolu da Tarih Çağlarını başlatmışlardır. Anadolu’da ki ilk yazılı belgeler Asurlu tüccarlar tarafından Kayseri Kültepe’ye getirilen tabletlerdir. Hititliler Hiyeroglif (resim) yazısını da kullanmışlardır.
► Hititlerin geçim kaynağı tarım ve hayvancılık idi.
►Halk soysal sınıflara ayrılmıştı. Kral, ailesi ve soylular en geniş yetkilere sahipti. Kölelerin hakları ise yok denecek kadar azdı. Yalnız Hititlerde kölelere bedelini ödeyerek özgürlüklerini elde etmelerine izin verilmiştir.
►Hitit kralları öldükten sonra Tanrıya hesap vereceklerine inandıkları için yaptıkları işleri Anal adı verilen yıllıklara yazdırmışlardır. Böylece ilk tarih yazıcılığı başlamıştır.
►Çok tanrılı din vardır. Bu dönemde Anadolu’ya “Bin Tanrı İli” denidi.
►Frigler, Hitit Devleti’ne son verdiler.
LİDYALILAR
►Bugün ki Küçük Menderes ile Gediz nehri arasındaki bölgeye İlk Çağ’da Lidya denmekteydi. M.Ö. 7. yy’da Frigler yıkılınca bağımsız hale geldiler.
►Lidyalıların başkentleri Sard şehriydi.
►Lidyalılar, başkentleri Sard’dan başlayarak Mezopotamya’da Ninova şehrine kadar uzanan Kral Yolunu yaptılar. Bu yolun güvenliğini sağlayarak tüccarların güvenliğini korudular. Ticaret, Lidyalıların kısa sürede zenginleşmesini sağlamıştır.
►Lidyalılar Fenike Alfabesini kullanmışlardır.
►Lidyalılar tarihte ilk kez altın para kullanmaya başladılar (M.Ö. 700). Bu durum ticarette takas usulünün kalkmasına ticaretin kolaylaşmasına yol açtı.
►Paralı askerleri vardır. Orduya önem vermemeleri çabuk yıkılmalarında etkendir. Lidya Devleti, Pers saldırıları sonunda yıkıldı (M.Ö.546).
FRİGLER
►Hitit Devleti’ni yıkıp Orta ve Batı Anadolu’ya egemen oldular.
►Ankara yakındaki Gordion başkentleridir.
►Frigler tarıma büyük önem verirlerdi. Toprak tanrısı Kibele en büyük tanrı olarak kabul edilirdi. Öküz öldürmenin ve saban kırmanın cezası çok ağırdı.
►Dokumacılık başta Frigler olmak üzere tüm Anadolu uygarlıklarında gelişmişti.
►Frigler, Fenike alfabesini kullanmışlardır
►Frig Krallarına Midas ünvanı verilirdi.
►Frig Devleti, Kimmerlerin saldırıları sonunda yıkıldı.
URARTULAR
►M.Ö. 9. yy’da Van ve çevresinde kurulmuşlardır.
►Başkentleri Tuşpa (Van) dır.
►Tarım ve Hayvancılık gelişmiştir. Sulama kanalları yapmışlardır. İlk barajları yaptılar.
►Madencilk gelişmiştir.
►Uratular öldükten sonra yaşamın devam ettiğine inanırlardı. Bu nedenle mezarlarını ev şeklinde yaparlar, ölünün yanına yiyecek, içecek ve çeşitli eşyalar koyarlardı.
►Urartular resim ve çivi yazısını kullanmışlardır.
►Urartular Medler tarafından yıkılmışlardır.
İYONYALILAR
►İlk çağda Foça ve Milet arasında kalan bölgeye İyonya denmekteydi. İyonyalılar M.Ö 11. yüzyılda Ege üzerinden buralara gelip yerleşmiş denizci bir toplumdu.
►İyonya’da her şehir bir devlet durumundaydı. Bu nedenle aralarında siyasi birlik yoktu. (Efes, Milet, Foça, İzmir ) İyonyalılarda hür olanların yönetime katılma hakkı vardı.
►Denizcilik ve deniz ticaretine önem veren İyonyalılar bu sayede oldukça zenginleştiler.
►Akdeniz, Karadeniz ve Ege kıyılarında koloniler kurdular.
► İyonyalılar Fenike Alfabesini kullanmışlardır
►İyonyalılar Yunan tanrılarına da taparlardı. Tanrılar yarı insan şeklinde düşünülüyordu.
►Bilim, sanat ve edebiyata büyük önem vermişlerdir.