Totemizm
- Türklerin en eski inanışlarının başında Totemizm gelir. Bu dinde bir hayvan totem olarak kabul edilir, buna ongun denirdi. Her boyun bir ongunu vardı. Bu inanış zamanla etkisini yitirdi.
- Ayrıca, dağ, kaya, güneş, orman, su ve ay da kutsal kabul edilmiştir.
Şamanizm
- Şaman (kam) denilen rahipler, iyi ve kötü ruhlarla temasa geçerek ayinler yaparlardı.
- Kurban keserek kötü ruhlardan kurtulmayı düşünürlerdi.
- Türkler, atalarının ruhlarını da kutsal kabul etmişlerdir. Bu nedenle ataların mezarlarına dokunma savaş sebebi sayılmıştır.
Göktanrı Dinibalbal
Türklerin İslamiyet’ten önceki dini Göktanrı diniydi. Bu dine göre Türkler;
- Tek bir Tanrının evreni yarattığına ve gökte oturduğuna inanıyorlardı.
- Öldükten sonra dirileceklerine inandıklarından, ölülerini atı, eşyaları ve silahıyla birlikte gömüyorlardı. Bu mezarlara kurgan denirdi.
- Cennet’e uçmağ, cehenneme ise tamu diyorlardı.
- Mezarlara ölünün, sağlığında öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal adı verilen küçük heykeller dikerlerdi. İnanışa göre, yeniden dirilecek kişi atıyla cennete gidecek ve öldürdüğü düşmanlar sonraki yaşamında ona hizmet edeceklerdir.
- Ölüleri için yuğ adı verilen cenaze törenleri yapar ve ardından yas tutarlardı.
Göktürklerde Din
- Evrenin üst üste gelen katlardan oluştuğuna inanılmıştır.
- Gök’ün onyedi, yerin altının ise yedi kattan oluştuğuna inanırlardı. Bu ikisinin arasında insanların yaşadığı yeryüzü bulunurdu.
- Tek tanrı inancına bu dönemde ulaşılmıştır. Bütün evren göğün en üst katında oturan Tanrı’ya itaat ederdi.
- Göktürkler Tanrı’ya “Türk Tanrısı” adını vererek onu millileştirmişlerdir.
- Tanrı’ya; Ugan, Bayat, Ulu Yaratgan da demişlerdir.
- Bazı kutsal saydıkları yerlerde Tanrı’ya dua edip, kurban kesmişlerdir.
Uygurlarda Din
- Önceleri Şamanizm’ e inanmışlardır.
- Bögü Kağan döneminde Mani dinini daha sonraları da Budizm’i kabul ettiler.
Hazarlarda Din
- Önceleri Şamanizm’e inanıyorlardı. Daha sonra devlet yöneticileri ve halkın bir bölümü “Museviliğe” inanmıştır. Derin bir hoşgörüleri vardır. Müslüman, Hıristiyan ve Museviler birlikte yaşamışlardır.
Kam (Şaman-Baksı)
- Türklerin din adamlarına verdikleri isimdir. Şamanlar, fala bakar, büyü yapar, gelecekle ilgili haber verir, doktorluk yaparlardı. Diğer toplumlarda olduğu gibi ayrıcalıklı bir sınıf değillerdi.
Yuğ
- Ölü gömme törenine verilen isimdir. Yedi gün sürerdi. Ölenin silahları, eşyaları ve kurban edilen atı da mezara birlikte konurdu.
Balbal
- Ölen kişinin hayatta iken öldürdüğü düşman sayısı kadar taşın mezarın başına dikilmesi ile oluşan anıtlar. Bu kişiler, öbür dünyada ona hizmet edeceklerdir.
Kurgan
- Türklerde mezara verilen isimdir.
Günümüzde Şaman Dini’nden Kalma Gelenekler
1. Evli çiftlerin üzerine para, buğday, şeker vb. atılması (Saçı). “Darısı başına” deyimi.
2. Kapı eşiğine basmama. (Ölen atalarının ruhlarının eşikte durduğuna inandıklarından).
3. Sadaka verirken başı çevirme.
4. Türbe, ağaç ve mezarlara çaput bağlama.
5. Ölen kişinin evine yemek götürme.
Tarihte Türklerin Kabul Ettiği Dinler
- Şamanizm,
- Manihaizm,
- Musevilik,
- Hıristiyanlık,
- Mazdeizm (Zerdüştlük),
- Budizm,
- İslâmiyet.