Basit cümle nedir? Basit Cümle Örnekleri

Basit cümle nedir? Basit Cümle Örnekleri

Basit cümle, içinde tek bir yargı bulunduran cümledir.

• Mor ve Ötesi grubunu çok severim.
• Marketten bir koli yumurta aldım.
• Hayat çok güzel.

Basit cümlelerde noktalama işaretleri ve bağlaçlar bulunabilir. Ancak bunlar bağlı cümle, sıralı cümle, bileşik cümle gibi daha karmaşık cümle yapılarını oluşturmamalıdır:

• Sokağın sonundaki ayakkabı tamircisi, bu kasabadaki en eski ve köklü zanaatkârlardan birisidir. (basit cümle)
• “Beyaz örtüsüyle kurdum masayı.”

  “Sildim basımdaki günlük tasayı.”

  Bu iki dize de yapı bakımından birer basit (yalınç) cümledir.

  Basit cümlede, tek yüklem vardır; yüklemden başka iş, oluş, eylem bildiren sözcük yoktur.

  Aşağıdaki örnekler yüklemi fiil olan basit cümlelerdir:

  “Sesin andırıyor gergin bir yayı.”

  “Onların kalbi de böyle vurmakta.”

  “Gözlerimi o saat sessiz kapayacağım.”

  “Bir garip dünyada ben yadırgadım yerimi.”

  “Bir daha görüyorum seni dünya gözüyle.”

  “Bir büyük boşlukta bozuldu büyü.”

İçinde yan cümlecik bulunmayan cümlelerdir. Bu cümleler tek bir yargı bildirir.Örnek: “Bu sıcakta evde oturulur mu?” cümlesi basit bir cümledir. Çünkü “oturulur mu” yükleminden başka yargı bildiren öğe yoktur. Yan cümlecik kullanılmayan bir cümle basit demektir.

•  

  * Yüklemi isim olan cümleler de basit cümle olabilir. Bu cüm­lelerde yüklem ekfiil (ekeylem) almış isim ya da isim soylu sözcüktür. Cümlede yüklemin dışında bir yargı ya da eylem bildiren sözcük bulunmaz.

  “Kitap ruhun ilacıdır.”

  “En önemli ürünümüz ilerlemektir.”

  “Alışkanlık anahtarı kaybolmuş bir kelepçedir.”

  “Ümit uyanık insanın rüyasıdır.”

  “Her disiplinli çabanın birden çok ürünü vardır.”

  “En büyük zaman hırsızı kararsızlıktır.”

  * Basit cümle -kesinlikle- kısa cümle olarak anlaşılmamalıdır.

  “Bundan tam kırk yıl önce ihtiyar bir adam ve iki oğlu, memleketin en uç noktasındaki bu küçük kasabadaki yardımsever, çalışkan insanlarla tanıştılar.”

  “Kongre salonunun kapısındaki uzun boylu, üniformalı görevli elimizdeki belgeleri, kimliklerimizi, çantalarımızı uzun uzun kontrol etti.”

  Bu iki cümlede de tek yüklem, tek yargı vardır. Birinci cüm­lede “tanıştılar”dan, ikincide “kontrol etti”den başka eylem, istek, iş, oluş yok. Bu cümleler birer basit cümledir.

  Örnek: “Bahçenin ana kapısından üstü başı perişan zavallı bir adam elinde eski yırtık bir torbayla içeriye girdi.” cümlesi uzun bir cümledir. Ancak tek bir yargı bildirdiğinden yani içinde yan cümlecik bulunmadığından basittir.

  Örnek: “Kalabalıktan biri yavaşça kürsüye doğru ilerledi.”

  Örnek: “İri iri şeftalileri büyük bir zevkle dalından kopardı.”

  Örnek: “Sözlerime içten içe gülüyorlardı.” cümleleri yapısına göre basit cümlelerdir.