Mondros’tan sonra işgallerin başlaması ve İstanbul Hükümeti’nin işgallere kayıtsız kalması üzerine millet harekete geçti.
Vatanın çeşitli bölgelerinde yerel (mahalli) cemiyetler kuruldu.
Yararlı cemiyetler ve amaçları şunlardır:
a. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Doğu Anadolu’nun Haklarını Savunma Cemiyeti):
Doğu Anadolu’nun Ermenilere verilmesine engel olmak amacıyla kuruldu.
NOT: Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Erzurum Kongresi’ni düzenleyerek, Kurtuluş Savaşı’nın hazırlık safhasında önemli bir görev üstlendi.
b. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Trakya-Paşaeli’nin Haklarını Savunma Cemiyeti) :
Mondros Ateşkesi’nden sonra ilk kurulan cemiyettir. Merkezi Edirne idi. Amacı, Trakya’nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek, Rumların bölgedeki saldırganlıklarına karşı koymaktı.
c. Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti (Trabzon’un Milli Haklarını Koruma Cemiyeti):
Merkezi Trabzon’du. Doğu Karadeniz’de, Trabzon ve civarında Pontus Rum devletinin kurulmasını önlemek için kuruldu.
ç. Kilikyalılar Cemiyeti (Adana ve civarının haklarını koruma cemiyetidir):
İstanbul’da kuruldu. Amacı Adana’da Ermenilerin katliama dönüşen eylemlerine son vermekti. Cemiyet silahlı direniş birlikleri kurarak Ermenilere ve Fransızlara karşı Adana ve civarını koruma kararı aldı.
d. İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti (İzmir Osmanlı Haklarını Savunma Cemiyeti):
İzmir ve civarının Yunanistan’a katılmasını engellemek için İzmir’de kuruldu. Amacı Ege Bölgesi’nde Türklerin çoğunlukta olduğunu basın-yayın (bilgi yelpazesi) yoluyla dünyaya duyurmaktı. Silahlı direniş yapmayı benimsedi. Bölgesel direniş kuruluşlarına silah ve cephane sağlamaya çalıştı.
e. Milli Kongre Cemiyeti :
İstanbul’da kuruldu. Bütün milli grupları kendi içinde toplamaya çalıştı.
NOT: Milli Kongre Cemiyeti, diğer cemiyetlerden farklı olarak bölgesel değildir.Amacı Türk davasının haklılığını Dünya kamuoyuna basın-yayın yoluyla duyurmaktı.
Milli Cemiyetlerin Ortak Özellikleri :
-Sadece kuruldukları bölgeyi savunmayı amaçlamışlardır.
-Bölgeseldirler.
-Çalışmaları iki esasa dayanır:
1. İşgal hareketlerini protesto etmek (Demokratik tepki),
2. işgallere silahla karşı koymak (Silahlı tepki).