Erdemliler Sözleşmesi (Hılful Fudul) nedir?

Hılful Fudul veya Hilful Füdul (Arapça: حلف الفضول, Türkçesi: Erdemliler İttifakı), 580’li yıllarda Arap kabileleri arasında süregelen savaşlar sonucunda ortaya çıkan anarşi ortamında, can ve mal güvenliğinin sağlanması, zayıf ve güçsüzlerin korunması, zulmün önlenmesi gibi amaçlarla, toplumda sözü geçen, saygın ve iyi niyetli kişilerin önderliğinde kurulan ve Muhammed’in de bir ara toplantılarına katıldığı barış cemiyeti.

Erdemliler İttifakı sadece tarihsel bir kurum değil, aynı zamanda, farklı dünya görüşlerine sahip olsalar da, temel ahlâkî ilkelerde anlaşan insanların zulmü engellemek için uzlaşmalarının bir toplumsal zorunluluk olduğunun ifadesi olarak değerlendirilmektedir.

Antlaşma yemini şöyledir.

1- Mekke’de, ister oranın halkından olsun isterse dışarıdan gelen insanlardan olsun, bir kişinin zulme uğradığını gördükleri zaman onunla birlikte olacaklardı.

2- Mazlumun hakkı zalimden alınıncaya kadar zalimin karşısında olacaklardı. Başka bir ifadeyle mazluma hakkı iade edilinceye kadar mazlumla bir tek el gibi -yekvücut- olacaklardı.

3- Deniz, bir tek tüyü ıslatıncaya kadar, Sebir ve Hira dağları yerlerinde kaldığı müddetçe ve maişette (mali durumda) tam bir eşitlik sağlanana dek bu maddeler geçerli olacaktı

Erdemliler topluluğu hangi amaçla kurulmuştu?

Hz. Muhammed’in (s) gençlik yıllarında Mekke, insan hakları açısından kötü durumdaydı. Bir kimse hayatını sürdürebilmek için büyük bir kabileden olmak veya onların koruması altına girmek zorundaydı. Aksi takdirde bir bahaneyle bütün malına el konulabilir, hatta kendisi köle olarak satılabilirdi.

Dışarıdan bir kervan geldiğinde Mekke’de sığınacak bir kabile bulmak zorundaydı. Bilinen, güçlü bir kabile kervanı koruması altına aldığında, o kervan Mekke’de ticaret yapabilir, herhangi biri, onlara saldırmaya cesaret edemezdi. Ama korumasız bir şekilde Mekke’ye giren kervanın bütün malları kısa sürede yağmalanırdı.

Bir gün Mekke’ye bir tüccar gelmişti. Mekke’de sülalesi kalabalık, güçlü biri, bu tüccarın mallarını gasp etti. Tüccar kimden yardım dilediyse, hiç kimse oralı olmadı. Tüccar ne yapacağını şaşırmıştı. Meydanın ortasında bağırmaya başladı:

“–Sizde hiç insaf yok mu? İçinizde hakkı, adaleti bilen bir kişi bile yok mu?”

Onun bu çırpınışı Peygamberimizin amcası Zübeyir’in ve birkaç arkadaşının dikkatini çekti. Durumu değerlendirmek için bir evde toplandılar. Aralarında, henüz genç yaşta olan Peygamberimiz de vardı. Kendi aralarında şöyle karar aldılar:

–Mekke’den veya Mekke dışından herhangi biri haksızlığa uğradığında, onun hakkı korunacak.
– Mekke’de haksızlık yapılmasına asla izin verilmeyecek.

Toplantıya katılanlar, sözlerinde duracaklarına dair yemin ettiler. Bu antlaşmaya “Hılful-Fudul” yani erdemliler antlaşması adı verildi.