TEŞKİLAT-I ESASİYE (20 Ocak 1921)
- Yunan ilerleyişi devam ettiğinden bir anayasa çıkarılması zorlaşmıştır.
- İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine M.Kemal bir önerge yayınlamıştır (13 Eylül 1920).
- Teşkilat-ı Esasiye adındaki bu önerge Türk Devleti’nin ilk anayasası olmuştur (20 Ocak 1921).
- 23 esas ve bir ek maddeden oluşmuştur.
- Türkiye Devleti’nin ilk anayasasıdır.
1921 Anayasası’nın Bazı Maddeleri :
- Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
- Kanun yapmak (yasama) ve yürütme yetkisini kullanmak milletin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM’ye aittir.
- TBMM üstünde güç yoktur.
- Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümet “TBMM Hükümeti” adını alır.
- TBMM, hükümeti seçtiği vekillerle (bakanlarla) yönetilir ve hükümete “Meclis Hükümeti” denir.
- TBMM, iller halkınca seçilen üyelerden oluşur.
- TBMM’de seçim iki yılda bir yapılır.
- Milletvekili seçimleri 2 yılda bir yapılır.
- Şer’i hükümlerin uygulanması TBMM’ye aittir.
- Kanun-i Esasi’nin Teşkilat-ı Esasiye ile çelişmeyen bölümleri geçerlidir.
- Meclis başkanı, hükümetin de başkanıdır.
Önemi :
- Yeni Türk Devleti’nin kuruluşunun siyasi ve hukuki belgesidir.
- Güçler Birliği İlkesi kabul edilmiştir.
- Türk tarihinde ilk kez egemenlik ulusa verilmiştir.
- Meclis içinde İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve yargı gücü de kullanılmıştır.
- Ulusal birliğin bozulmaması için devletin rejimi belirtilmemiştir.
- TBMM, yaptığı anayasa ile Kurucu Meclis özelliğini göstermiştir.
- Meclis Hükümeti sistemi kabul edilmiştir.
- Şer’i hükümlerin TBMM tarafından yerine getirilmesi kabul edildiğinden 1921 Anayasası laik bir anayasa değildir.
- 1921 Anayasası, 1924 Anayasası’nın ilanına kadar yürürlükte kalmıştır.
1921 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler :
- Türkiye’nin yönetim şekli cumhuriyettir.
- Devletin dini İslam’dır.
- Resmi dil Türkçe’dir.
Cumhuriyetin ilanı ile Meclis Hükümeti