HAREKET VE KUVVET
Hareket: Varlıkların yer değiştirmesi olayıdır.
Dünyada bulunan bütün canlı varlıklar kendiliğinden hareket edebilirler. Örneğin, bir kuş kendisi kanat çırpabilir, bir insan kendisi yürüyebilir, bir bitki kendi hareket edebilir. (örneğin ayçiçeği yüzünü güneşe doğru döndürebilir.) Buna karşılık cansız varlıklar ise ancak başka bir kuvvetin etkisiyle hareket ettirilebilir. Örneğin, bir sobanın borusunun yerini ancak bir canlı değiştirebilirken bunu sobanın kendisi yapamayacaktır.
Canlı ya da cansız bütün varlıkların hareket türleri aynı değildir. Örneğin, salıncak sallanma hareketi yaparken, semazenler dönme hareketi yaparlar. Yine bir uçak bir bisiklete göre daha hızlıdır deriz. Buna göre varlıkların hareket türlerini şu şekilde gruplayabiliriz.
Hareket Türleri
Hızlı Hareket: Bir varlığın başka bir varlığa göre aynı mesafeyi daha kısa zamanda bitirmesidir. Örneğin, bir uçakla otomobile göre daha kısa sürede yol gidebiliriz. O zaman diyebiliriz ki uçak otomobile göre daha hızlıdır.
Yavaş Hareket: Bir varlığın başka bir varlığa göre aynı mesafeyi daha uzun zamanda bitirmesidir. Örneğin, kaplumbağa kediye göre yavaş hareket eder. Çünkü kaplumbağa köpekten daha uzun bir zamanda hedefe ulaşır.
Dönme: Varlıkların kendi etrafında daire şeklinde hareket etmesidir. Örneğin, bir semazen kendi etrafında bir daire içerisindeymiş gibi dönme hareketi yapar. Yine dünyamızda güneşin etrafında dönme hareketi yapar (ki böylece gece – gündüz olayı meydana gelir)
Sallanma: Varlıkların aynı çizgide ilerlercesine ileri – geri gitmesidir. Örneğin, bir salıncak aynı çizgide gidiyormuş gibi ileri – geri hareket eder. Yani sallanma hareketi yapar.
Durma: Bir varlığın hareketsiz olması demektir. Yani duran bir varlığın hızı sıfır deriz.
Varlıkların Hareket Türleri
Bütün varlıkların hareket türleri değişebilir. Örneğin, kırmızı ışığı gören bir otomobil hızını azaltabilir ya da durabilir. Tam tersi olarak kırmızı ışıkta duran bir otomobilde hareket eder ve zamanla hızını arttırabilir. Buna göre varlıkların hareket türlerini şı şekilde gruplayabiliriz:
Yön Değiştirme: Bir varlığın hareket yönünün değişmesidir. Örneğin, topa vurduğumuzda top yön değiştirir.
Yavaşlama: Bir varlığın hızının azalmasıdır.
Hızlanma: Bir varlığın hızının artmasıdır. ,
Durma: Hareketli bir varlığın hareketsiz olması yani hızının sıfır olmasıdır.
VARLIKLARI HAREKET ETTİRME VE DURDURMA
Canlı ya da cansız varlıklara itme ya da çekme kuvveti uygulayarak varlıkları hızlandırabilir, yavaşlatabilir yada durdurabiliriz.
İtme: Bir varlığın uygulanan kuvvet yönünde uzaklaştırılmasıdır. İtme kuvveti ile varlıkları bizden uzaklaştırırız. Örneğin, bir kaleci yopu uzaklaştırmak için topa itme kuvvetini uygular.
Çekme: Bir varlığın uygulanan kuvvet yönünde yakınlaştırılmasıdır. Çekme kuvveti ile varlıkları bize yaklaştırırız. Örneğin, bir çocuk köpeğin kaçmaması için tasmasına çekme kuvveti uygular.
Kuvvetin Cismin Hareketine Etkisi
Uygulanan kuvvet ile cisimlerin hareketlerini değiştirebilir. Bu şu şekilde gruplandırabiliriz:
Hızlandırma: Hareket eden bir varlığa aynı yönde bir kuvvet uygularsak cismin hızı artacaktır. Örneğin, oyuncak bir arabaya aynı yönde bir kuvvet uygularsak arabanın hızı artacaktır.
Yavaşlatma: Hareket eden bir varlığa ters yönde bir kuvvet uygularsak varlığın hızı azalacaktır. Örneğin, ileri koşmak isteyen köpeğin tasmasına ters yönde bir kuvvet uygularsak köpeğin hızı azalacaktır.
Durdurma: Hareket eden bir varlığa eşit miktarda yada daha fazla ters yönde bir kuvvet uygularsak varlık duracaktır. Örneğin, bize doğru gelen bir topa tam tersi bir kuvvet uygularsak top duracaktır.
Yön Değiştirme: Hareket eden bir varlığa farklı yönde bir kuvvet uygulanırsa varlık yön değiştirebilir. Örneğin, duvara çarpan top yön değiştirecektir.
Döndürme: Kuvvetin etkisiyle cisimleri döndürebiliriz. Örneğin, tornavidayla vidayı sıkıştırmak için döndürme kuvvetinden yararlanırız.
Kuvvetin Cisimlerin Şekilleri Üzerindeki Etkisi
Kuvvet uygulayarak cisimlerin şekillerini kalıcı yada geçici olarak değiştirebilir. Örneğin, cama kuvvet uyguladığımızda şekli kalıcı olarak değişir. Oysa süngere kuvvet uyguladığımızda şekli değişir ancak kuvvet ortadan kalkınca eski şekline döner.
NELER ÖĞRENDİK?