Ünsüz Benzeşmesi nedir?
Türkçede sert ünsüzlerden “p, ç, t, k, f, h, s, ş” ( FISTIKÇI ŞAHAP) biriyle biten bir sözcüğe “c, d, g” ünsüzleriyle başlayan bir ek getirildiğinde ekin başındaki yumuşak ünsüzler “ç, t, k” harflerine dönüşür. Bu ses olayına ünsüz benzeşmesi (sertleşmesi) denir.
Ünsüz benzeşmesine Örnekler
- Çocuk + da = çocukta
- Sokak + dan = sokaktan
- Simit + ci = simitçi
- Çalış – gan: çalışkan
- Dost -ca: dostça
- Kebap-cı→kebabçı
- Yavaş-ca→yavaşça
- Ayak-cak→ayakçak
- Ayak-da→ayakta
- Yurt-dan→yurttan,
- Ses-deş→sesteş
- Yap-dı→yaptı
- Aç-dır→açtır
- At-gı→atkı
- Seç-gin→seçkin
- Çalış-gan→çalışkan
- Kıs-gaç→kıskaç…
UNUTMA :
Birleşik sözcüklerde ünsüz benzeşmesi aranmaz.
Örnek: dikdörtgen, akbaba, devetabanı, hanımeli…
ÜNSÜZ BENZEŞMESİ aslında ünsüz benzeşmesi, ünsüz sertleşmesi anlamına gelir. Ünsüz yumuşamasının tersidir diyebiliriz.
Eğer bir sözcüğün son harfi; “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert harflerinden bir tanesi ile bitiyorsa ve bu kelimeye yumuşak ünsüz harf ile başlayan bir ek getirilirse bu ekteki yumuşak ünsüz harf sertleşecektir. Bu dilde söyleme kolaylığı açısından önemli bir dil bilgisi kuralıdır. Bu olaya ünsüz benzeşmesi adı verilir. Şimdi ünsüz benzeşmesi birkaç örnek daha yazalım.
– Sınıf + dan — Sınıftan
– Yurt + daş — Yurttaş
– Et + cil — Etçil
– Türk + ce — Türkçe
– Git + di — Gitti
NELER ÖĞRENDİK?