Büyük Ünlü Uyumu nedir?
Türkçede 8 tane ünlü harfin 4 tanesi kalın, 4 tanesi ince ünlüdür. Büyük ünlü uyumu bir kelimedeki ünlü harflerin ince veya kalın olmasıyla ilgilidir.
Kalın Ünlüler: a, ı, o, u
İnce Ünlüler: e, i ,ö, ü
Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olmalı; ilk hecede ince ünlü varsa diğer hecelerde de ince ünlü bulunmalıdır. Bu kurala büyük ünlü uyumu veya kalınlık-incelik uyumu denir.
Büyük Ünlü Uyumuna Örnekler
» Türkçemiz → Türk -çe -miz
» vatanım → va -ta -nım
Yukarıdaki sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaktadır. Çünkü “Türkçemiz” sözcüğünde ince ünlülerden sonra ince ünlüler, “vatanım” sözcüğünde ise kalın ünlülerden sonra kalın ünlüler gelmiştir.
» tiyatro → ti -yat -ro
» kalemlik → ka -lem -lik
Yukarıdaki sözcükler ise büyük ünlü uyumuna uymaz; çünkü ince ünlülerle kalın ünlüler bir arada kullanılmıştır.
Büyük ünlü uyumuna uyan bazı sözcükler:
• Ayak
• Pencere
• Okyanus
• Çatı
• Araba
• Koltuk
• Aslan
• Bebek
• Tekne
• Balıkçı
• Gözlükçü
• Acılı
• Saygı
• Parmaklık
• Demir
• Çelik
• Makarna
• Pantolon
• Üzüm
• İnek
• Maymun
• Kapı
• Kablo
• Çekmece
Büyük ünlü uyumuna uymayan bazı sözcükler:
• Kalemlik
• Bilgisayar
• Kitap
• Telefon
• Selam
• Keman
• Gitar
• Matematik
• Biyoloji
• Taktik
• Karizma
• Çita
Daha fazlasını burada öğren: Eodev.com – https://eodev.com/gorev/1232236#readmore
UNUTMA : Tek heceli ve birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
Örnek(ler)
» Başaksehir ve Beylikdüzü yeni kurulan ilçelerdendir.
» Yeryüzünde birçok canlı yaşar.
Yukarıdaki altı çizili kelimeler birleşik kelime olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
» Bu beldenin sokakları her zaman temizdir.
Yukarıdaki altı çizili kelimeler tek heceli olduğu için bu kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz.
NELER ÖĞRENDİK?