Osmanlı İmparatorluğu zamanında devlet adamlarına ve müftü, kazasker gibi yüksek rütbeli din adamlarına aylık yerine verilen ayniyat ya da para. Arpalığın ne zaman ve hangi hükümdar zamanında verilmeye başlandığı kesin olarak bilinmemektedir. Önce yalnız şeyhülislâm, kazasker gibi en yüksek rütbeli görevlilere verilen arpalıklar, 18. yüzyıldan başlayarak vezirlere ve ümeraya da verildi.
Periyodik cetvelin VA grubunda yer alan yarı metal element. Doğada serbest hâlden çok realgar (AsS, kırmızı zırnık), orpiment (As2S3, sarı zırnık) ve arsenopirit (FeAsS, Mispickel taşı) mineralleri biçiminde bulunur. Filizinin kavrulmasıyla ele geçen As2O3’ün odun kömürüyle indirgenmesi ya da arsenopiritin ısıtılmasıyla elde edilir. İki allotropu vardır: beyaz fosfora benzeyen ametalik sarı arsenik (As4) ve grikırılgan, … Devamını oku…
Periyodik tablonun 5A grubunda yer alan bir yarı metaldir. Başlıca cevheri arsenopirittir ve kavrulduğunda aresnik oksit yada beyaz arsenik adlı bileşiği meydana getirir. Bu madde zehir olarak kullanılır. Arseniğin başlıca iki allotropu vardır. Beyaz fosfora benzeyen sarı arsenik ile gri (metalik) arsenik. Arsenik yanabilen ve hemen tüm elementlerle reaksiyona girebilen, üç ve beş değerlikli bileşikler meydana … Devamını oku…
Eski bir uzunluk ölçüsü. Türkiye’de metre sisteminin 26 Mart 1931’de resmen kabul edilmesinden önce kullanıldı. Yapı işlerinde ve arazi uzunluklarını ölçmekte kullanılan mimarî arşın yaklaşık 75 cm., kumaş ölçmekte kullanılan ticarî arşın ise yaklaşık 67 cm. uzunluğundaydı.
Arkhimedes’in icat ettiği bir çeşit su pompası. İçinde, çapı kendisininkine yakın bir burgu bulunan boş bir silindirdir. Kolu çevrildikçe, burgu, alttaki suyu yukarı çıkarır. Nil Nehri’nden tarlalara su aktarmakta hâlâ kullanılmaktadır.
“Bir akışkan içinde yüzen ya da bir akışkana kısmen veya tamamen daldırılmış bir cisim, yer değiştirttiği akışkanın ağırlığına eş bir kuvvetle yukarı itilir” biçiminde ifade edilen, Arkhimedes’in ortaya koyduğu ilke.
Arşimet ilkesinde belirtilen itmenin nicel incelenmesini ve bu ilkenin doğrulanmasını sağlayan araç. Bir kefesinden asılı ağırlığın su dolu kaba daldırıldığında terazi dengesini bozması, taşırdığı suyun aynı kefeye eklenmesiyle teraziyi yeniden dengelemesi biçimindeki deneyler için düzenlenmiştir.
Eski belge ve yazıların saklandığı yer, belgelik. Arşivlerde saklanan belgeler kil ya da tunç tabletler, papirüsler, parşömenler, elyazmaları, daktilo edilmiş ya da basılmış yazılar, mikrofilmler, fotoğraflar ve ses bantları biçiminde olabilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin zengin bir arşivi vardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinden başlayarak devlet belgeleri torba ve sandıklarda saklandı. Tanzimat döneminde Mustafa Reşit Paşa ilk arşiv binasını … Devamını oku…
Toprağı burguyla delerek açılan ve suyu kendiliğinden fışkırtan kuyu, artezyen kuyusu. Kuyunun alt ucu, daha yüksek düzeydeki bir kaynaktan beslenen bir derin su birikintisine açılır. Su, açılan kuyudan bileşik kaplar yasasına uygun olarak, kaynak düzeyine kadar fışkırır. Artezyen adı, Orta Çağ’da bu kuyuların pek çok olduğu Fransa’nın Artois kentinin adından türetilmiştir.
Bir yılın yaklaşık 365 gün 6 saat olması nedeniyle, dört yılda bir yinelenerek şubat ayının 29 gün çektiği yıllara verilen ad.
Aruzda bahr denilen on dokuz temel diziyi küçük değişikliklerle çoğaltarak oluşturulan ve vezin adı verilen kalıplar. Her vezin, hecelerin yalnızca ses değerini gösteren ve bir anlam taşımayan söz kalıplarının bir araya getirilmesiyle oluşur. Bu söz kalıpları hecelerin ses bakımından kısalık ve uzunluklarına dayanır. Kısa hecelerin nokta, uzunların da çizgi ile gösterildiği bu ses kalıplarının başlıcaları … Devamını oku…
Hecelerin sayılarına göre değil de ses değerlerine göre düzenlenen ve genellikle İslâm uygarlığına bağlı uluslarca nazımda kullanılan ahenk ölçüsü. Arapçada “yan, yön, yanak, yol, yöntem, büyük çadırların orta direği” gibi anlamlara gelir. İlkin Araplarca kullanıldı, 8. yüzyılda Basralı dil bilgini İmam Halil tarafından sistemleştirildi. İslâmiyet’ten sonra, Arap edebiyatının gelişmesi üzerine bütün dil ve edebiyat kurallarının … Devamını oku…
Orkestra eşliğinde söylenen solo şarkı. En çok opera ve oratoryo gibi dramatik türlerde kullanılmakla birlikte barok çağda oda ve kilise kantatlarında ve Heinrich Albert ile Mozart’ın yazdıkları aryalarda olduğu gibi bağımsız bir biçim olarak da kendini göstermiştir. Aryadaki ilk büyük gelişme, 17. ve 18. yüzyıllarda Venedik ve Napolili opera bestecileri tarafından gerçekleştirildi. Bu gelişmenin en iyi … Devamını oku…
Sansar cinsinden, kuyruğu kara, gövdesi beyaz tüylü, çok değerli postu için avlanan bir hayvan, kakım (Mustela erminea). Kısa bacaklıdır ve koku alma duygusu çok gelişmiştir. Genellikle kuzey yarıkürede yaşar.