Ünlü Düşmesi:
* İki heceli olan kimi sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerinde bulunan ünlüyü düşürürler.
Omuz – um = omzum oğul – u = oğlu
* Baz birleşik fiillerin oluşumunda ünlü düşmesi olur:
Kahır olmak =Kahrolmak Sabır etmek= Sabretmek
* Bazı sözcükler yapım eki alırken ünlü düşmesi olur:
İleri – le – mek =ilerlemek koku – la – mak=koklamak
İkinci hecesinde dar ünlü bulunan iki heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlüler genellikle düşer:
- ağız / ağzı
- alın / alnı
- bağır / bağra, bağrım
- beniz / benzi
- beyin / beynimiz
- boyun / boynu
- böğür / böğrüm
- burun / burnu
- geniz / genzi
- göğüs / göğsün
- gönül / gönlünüz
- karın / karnı
- oğul / oğlu
- çevir- / çevril-
- devir- / devril-
NOT: Ünlü düşmesini yazıda göstermemek bir yazım yanlışıdır.
sabır – ım → sabrım (doğru) sabırım (yanlış)
ünlü düşmesi
burun – u → burnu (doğru) burunum (yanlış)
ünlü düşmesi
nesil – i → nesli (doğru) nesili (yanlış)
ünlü düşmesi
gönül – üm → gönlüm (doğru) gönülüm (yanlış)
ünlü düşmesi
* Ad ile yardımcı fiilden oluşan bazı birleşik fiillerde “ünlü düşmesi” görülür. Bu tip birleşik fiillerde ünlü düşmesini yazıda göstermemek ve ad ile yardımcı fiili ayrı yazmak bir yazım yanlışıdır.
Ad Yard. Fiil
şükür et– → şükret– (doğru) şükür et– (yanlış)
ünlü düşmesi
kayıp ol– → kaybol– (doğru) kayıp ol– (yanlış)
ünlü düşmesi
(* ünsüz yumuşaması: p › b)
* Yapım ekleriyle sözcük türetilirken bazen “ünlü düşmesi” görülür.
sıyır- – ık → sıyrık (doğru) sıyırık (yanlış)
ünlü düşmesi
ayır- – ım → ayrım (doğru) ayırım (yanlış)
ünlü düşmesi
sarı – ar– → sarar– (doğru) sarıar– (yanlış)
ünlü düşmesi
kavur- – ul– muş → kavrulmuş (doğru) kavurulmuş (yanlış)
ünlü düşmesi
savur- – ul– an → savrulan (doğru) savurulan (yanlış)
ünlü düşmesi
* Bazı birleşik sözcüklerin oluşumu sırasında “ünlü düşmesi” görülür.
pazar ertesi → pazartesi
kayın ana → kaynana
ne için → niçin
ne asıl → nasıl
ünlü düşmesi
* Yer-yön anlamı taşıyan bazı sözcüklerde “ünlü düşmesi” görülür. Bu tip sözcüklerde, daha çok söyleyişte görülen “ünlü düşmesi”ni yazıda göstermek bir yazım yanlışı değildir. Her iki biçim de yazım kurallarına uygundur.
bura – da → burda (doğru) burada (doğru)
şura – da → şurda (doğru) şurada (doğru)
ora – da → orda (doğru) orada (doğru)
içeri – de → içerde (doğru) içeride (doğru)
dışarı – da → dışarıda (doğru) dışarıda (doğru)
ileri – de → ilerde (doğru) ileride (doğru)
nere – de → nerden (doğru) nereden (doğru)