Sabit oranlar Kanunu ve katlı oranlar kanunu, örnek sorular

Katlı Oranlar Kanunu
İki element arasında birden fazla değişik bileşik oluşuyorsa, elementlerden birinin sabit kütlesine karşılık diğer elementin kütleleri arasında belirli bir oran vardır.  Katlı Oranlar kanununu J. Dalton bulmuştur.Katlı oranlar yasası, aralarında birden fazla bileşik oluşturan elementler arasında, birinin sabit miktarıyla, birleşen diğer elementin miktarları arasında tam sayılarla ifade edilen katlı orana denir. Bu yasa 1804 yılında İngiliz kimyacı John Dalton tarafından bulunmuştur.
Örneğin karbon dioksit-karbon monoksit örneğine geri dönersek, 44 gram karbondioksitte 12 gram karbon ve 32 gram oksijen vardır. Karbonmonoksidin 28 gramında ise 12 gram karbon ve 16 gram oksijen vardır. Her iki bileşikteki karbon miktarı 12 gramı için birinde 32 diğerinde 16 gram oksijen vardır. Birinci bileşikteki oksijen kütlesinin ikinci bileşiktekine oranı 32/16=2 dir. Bu Dalton’a kendi adıyla anılan Dalton Atom Teorisi fikrini verdi.
  • NO2  ile  N2O3  bileşikleri arasındaki katlı oran;
(NO2).2 → N2O4
(N2O3).1 → N2O3              Katlı oran; 4 / 3
Aynı işlem oksijen miktarları eşitlenerek yapılrsa katlı oran 3 / 4 bulunur.
Dikkat edilmesi gerekenler;
* Üç elementten oluşan bileşiklerde katlı oran aranmaz. H2SO3 – H2SO4 arasında katlı oran yoktur.
* Farklı elementlerin oluşturduğu iki bileşik arasında da katlı oran aranmaz. CO2 – SO3 arasında katlı oran yoktur.
* Eğer oluşan bileşiklerin kaba formülleri aynı ise katlı oran yoktur. C3H6 – C4H8 arasında katlı oran yoktur.
Örnek Sorular
ÖRNEK 1: C ve H elementlerinin oluşturduğu iki bileşikten birincisinde 6 gram C, 1 gram H , ikincisinde 1,8 gram C, 0,4 gram H ile birleşiyor. Birinci bileşiğin formülü C3H6  olduğuna göre ikinci bileşiğin basit formülü nedir?
ÖRNEK 2: XY4 bileşiğinin kütlece %75’i , X2Yn  bileşiğinin de kütlece %80’i X’tir.  Buna göre n sayısının değeri kaçtır?
ÖRNEK 3: X2Y5  bileşiğinde X’in Y’ye kütlece birleşme oranı 9 / 5 olduğuna göre  XY3  bileşiğindeki kütlece birleşme oranı kaçtır?
ÖRNEK 4: X2Y   bileşiğinde X / Y kütle oranı 7 / 4’tür. Eşit kütlelerde X ve Y’den 27 gram X2Y5  bileşiği  oluşuyor. Hangi elementten kaç gram artar?
ÖRNEK 5: Aşağıdaki bileşiklerden kütlece karbon yüzde­si en fazla olan hangisidir?
A) C2H6      B)CH4        C)C3H6       D) C3H8       E) C5H12

Sabit oranlar yasası, elementlerin birbirleri ile bileşik oluştururlarken belli oranda birleşmesine dayanan bir yasadır.Ve tanımı da şöyledir: Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında değişmeyen bir oran vardır. Bu orana ise SABİT ORANLAR KANUNU denir. Bu kanun 1799 yılında Joseph Proust tarafından bulundu.

Dururlarken belli oranda birleştiklerini bulan Proust, bugün sabit oranlar yasası olarak bilinen yasa için aşağıdaki tanımı yapmıştır:

Bir element başka bir elementle birleşerek bileşik oluşturduklarında bileşik içindeki elementlerin kütleleri oranı sabittir.

Buna göre; bir bileşik örneğin suyun 18 gramında 16 gram oksijen varken geri kalan 2 gramı hidrojendir. 9 gram su alınırsa bunun 8 gramı oksijen ve 1 gramı hidrojendir. Bu oran suyun ne şekilde elde edilmiş olursa olsun kesinlikle değişmez

Örnek : Kalsiyum oksit bileşiğinde kalsiyumun oksijene kütlece oranı5/2’dir.

a)25 g kalsiyum ile 8 g oksijen tepkimeye sokuluyor. Hangi maddeden kaç gram artar ve kaç gram kalsiyum oksit oluşur?
b)Kütleleri birbirine eşit olan kalsiyum ve oksijen karışımının tepkimesinden 14 g kalsiyum oksit oluşuyor. Buna göre başlangıç karışımı kaç gramdır ve hangi madeden kaç gram artar?

Çözüm : a) 5 g kalsiyum ile 2g oksijen birleşirse
25 g kalsiyum ile
25×2/5 = 10 g oksijen birleşir.
Elimizde 8 g oksijen olduğuna göre oksşjen yetmemektedir. Öyleyse bu tepkimede kalsiyumun tümü harcanmaz. Problem oksijen miktarı esas alınarak çözülmelidir.
2 g oksijen ile 5 g kalsiyum birleşirse
8 g oksijen ile
kalsiyum birleşir ve 25 – 20 = 5g Ca artar.
Kalsiyum oksitin kütlesi 20 + 8 = 28 gramdır.
b)5 g kalsiyum 2 g oksijenle birleşerek 7 g kalsiyum oksit oluştuğuna göre14g bileşik oluşması için 10 g kalsiyum ile 4 g oksijen gerekir.

İki madeden eşit kütlede alındığından bu miktarlar 4’er gram değil 10’ar gram olmalıdır. Çünkü 4 gram oksijene karşılık en az 10 gram kalsiyum gerekmektedir. Öyleyse tepkimeye giren miktarlardan büyük olana yetecek kadar almak zorundayız. Buna göre başlangıçta toplam kütle

10 + 10 = 20 gramdır.
10 g kalsiyum ile 4 g oksijen tepkimeye girdiğine göre
10 – 4 = 6 g oksijen artar.

Soru 1.

Aşağıdaki beş elementin ilk dört iyonlaşma enerjileri veriliyor:
Element İyonlaşma Enerjileri ( kkal/ mol)
1. 2. 3. 4.
X
Y
Z
V
T 100 742 1053 1411
120 1100 1650 2272
139 430 646 2775
177 359 1842 2512
498 947 1459 2249
Bu elementlerin florla oluşturduğu aşağıdaki formüllerden hangisi doğrudur?

A) YF B) ZF C) TF2 D) VF3 E) XF4

Soru 2.

N2 (g ) + 3H2 (g) 2NH3 (g ) ; DH = -22kkal
tepkimesi dengede iken bu dengeyi
I. Ürünler yönünde
II. Girenler yönünde
bozmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi uygulanmalıdır?
I . için II için
A) Basınç düşürmeli Sıcaklık düşürmeli
B) Sıcaklık yükseltmeli NH3 eklemeli
C) Basınç yükseltmeli Sıcaklık yükseltilmeli
D) N2 ve H2 eklenmeli Sıcaklığı düşürülmeli
E) NH3 uzaklaştırılmalı Basınç yükseltilmeli

Soru 3.

Şekilde verilen pil için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Elektrotlar I nolu elektrottan II ye doğrudur.
Katot II nolu elektrottur.
Aynı elementlerden oluştuğu için böyla bir pil çalışmaz.
Pilde toplam Ag+ (001M ) ® Ag+ (01M)
İki kaptaki Ag+ molar derişimleri eşit hale gelince pil gerilimi sıfır olur.

Soru 4.

I.01 M x çözeltisinin pH si yaklaşık 4 tür. Bu çözelti sodyum karbonat ile yavaş tepkimeye girerek Y gazını oluşturur.
II.01 M Z çözeltisinin pH si yaklaşık 1 dir. Bu çözelti sodyum karbonatla hızlı tepkimeye girerek Y gazı oluşturuyor.
XY ve Z maddeleri için aşağıdakilerden hangisi doğru olabilir?
X Y Z
A) Hidrolik asit Karbondioksit Asetik asit
B) Asetik asit Karbondioksit Hidrolik asit
C) Sodyum hidroksit Karbon monoksit Hidrolik asit
D) Amonyak Oksijen Sodyumhidroksit
E) Etil alkol Oksijen Sülfirik asit

Soru 5.

X2 (g) +Y2 (g) 2XY (g)
tepkimesinin belirli sıcaklıkta dengeye ulaşması sırasındaki değişim- zaman grtafiği aşağıdaki gibidir:
Buna göre denge sabiti kaçtır?
A) 1/9 B) 1 C) 3 D) 4 E)9

Soru 6.

Şekilde görüldüğü gibi ısıtılan X maddesine Y maddesi ekleniyor. Oluşan Z buharları yoğunlaştırılarak Z sıvısı elde ediliyor. X Y ve Z aşağıdakilerden hangisi olabilir?
X Y Z
A) C6H5OH Derişik HNO3 C6H5NO2
B) C2H5OH Bazlı KMnO4 CH3COCH3
C) C2H5OH Asitli K2Cr2O7 CH3CHO
D) CH3OH Asitli KmnO4 CH3OCH3
E) CH3OH Bazlı K2Cr2O7 CH3COOH

Soru 7.

SO2 (g) + NO2(g) SO3(g) + NO(g)
tepkimesi için belirli bir sıcaklıkta denge sabit 4 tür. Bir litrelik kapalı bir kapta 04 mol SO2 03 mol NO bulunmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Tepkime dengededir.
Tepkime girenler yönünde yürür.
Katalizör kullanılması denge sabitinin 4 ten büyük olmasını sağlar.
Tepkime dengeye ulaştığında toplam basınç artar.
Tepkime daha çok SO3ve NO oluşturacak biçimde yürür.

Soru 8.

Üç kapta aynı boyut ve miktarda alüminyum parçaları bulunmaktadır. Bu kaplara aynı mol sayısında HCL içeren ancak mol derişimleri farklı HCL çözeltileri dökülüyor. Oluşan hidrojenin hacminin zamana karşı grafiği yukarıdaki gibidir. Bu üç çözeltinin molar derişimleri büyükten küçüğe doğru nasıl sıralanır?
A) M1 M2 M3 B) M3 M1 M2
C) M3 M2 M1 D) M2 M3 M1
E) M1 M3 M2

Soru 9.

PCI3 (g) + CI2(g) PCI5 (g)
tepkimesinin 500 K denge sabiti 45700 K de ise 003 tür. Bu tepkime ile ilgili aşağıda bazı bilgiler veriliyor:
I.Tepkime egzotermiktir.
II.Bu tepkime için Kd nin sayısal değeri Kpye eşit değildir.
III.Basınç sabit tutulup sıcaklık 500 K den 700 K ne çıkarıldığında molekül sayısı artar.
Bunlar için ne söylenebilir?
A) Üçüde doğrudur.
B) Üçüde yanlıştır.
C) I doğru II ile III yanlıştır.
D) II ile III doğru I yanlıştır.
E)II doğru I ile III yanlıştır

Soru 10. Yukarıdaki şemada belirtilen I II III tepkimeleri aşağıda verilmiştir:

I.Aşırı miktarda H2 ile tepkimeye sokuluyor.
II. Aşırı miktarda HBr ile tepkimeye sokuluyor.
III.3 moleküllü polimelleştiriliyor.
X Y Z maddelerinin adı nedir?
X Y Z
A)etilen etil bromür vinil asetilenür
B) etan 12-dibrom etan vinil asetilenür
C) etilen monobrom etilen benzen
D) etan dibrometin benzen
E) etan 11-dibrom etan benzen

Soru 11.

Yukarıdaki şekilde belirtilen cam boru üfleniyor.
I. Kap NH3ile dolu olduğundan cam balona çözelti ulaşmaz.
II. NH3suda çözüldüğünden balon turnusol çözeltisi ile dolar.
III.Çözeltinin rengi değişmez.
IV.Kırmızı renk maviye dönüşür.
Bunlardan hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yanlız I B) Yanlız II C) I ve II
D) II ve III E) II ve IV

Soru 12.

X Y Z V metallerine ilişkin aşağıdaki bilgiler veriliyor:
I.Y su ile tepkimeye giriyor Z tepkime vermiyor.
II.Zmetali X ve V iyonları içeren çözelti içine atıldığında X ve V metali oluşuyor.
III.X ve V elektrotlarından oluşan pilde V iyonları elektron almaktadır.
Buna göre bu dört metal aktifleri büyükten küçüğe doğru nasıl dizilir?
A) YZXV B) VXZY C) XVYZ
D) ZVYX E) YXVZ

Soru 13.

X Y ve Z elementleri için aşağıdaki bilgiler veriliyor:
I.X Y ve Z peryodik cetyvelin aynı sırasında bulunan elementlerdir.
II.X in hidroksitini sudaki çözeltisi kuvvetli baz özelliği gösterir.
III.Y nin hidroksiti hem kuvvetli asit hem de kuvvetli baz ile tepkimeye girer.
IV.Z nin hidroksitinin sudaki çözeltisinin pH si 7 den küçüktür.
Buna göre X Y ve Z için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A)Bu üç element metaldir.
B)Bu üç element ametaldir.
C)Atom çapları küçükten büyüğe doğru X Y ve Z biçiminde dizilir.
D)Elektronegatiflikleri küçükten büyüğe doğru XY ve Z biçiminde dizilir.
E)İyonlaşma enerjileri küçükten büyüğe doğru ZY ve X biçiminde dizilir.

Soru 14.

2NO3- + 10H+ + ?e- ® N2O + 5H2O
E0 =11 V
Yarı pil tepkimesi için aşağıda bazı bilgiler veriliyor:
I.Elektronun katsayısı 7 dir.
II.PH değişimi yarı- pil gerilimini etkiler.
III.Çözeltiye NaOH eklenmesi yarı pil gerilimini etkilemez.
Bunlar için ne söylenebilir?
A) Üçüde doğrudur.
B) Üçüde yanlıştır.
C) I ile II doğru III yanlıştır.
D) I doğru II ile III yanlıştır.
E) III doğru I ile II yanlıştır.

Soru 15.

Katı bakır AgNO3 çözeltisine atılırsa
Cu (k) + 2Ag+ ® Cu+2 + 2Ag(k) DH< 0 tepkimesi gerçekleşir.
Deney Bakır kütlesi (g) AgNO3 çözeltisi
I 64 2 litre 01 M
II 64 1litre 04 M
III 128 1 litre 02 M
Bu deneyler açığa çıkan ısı bakımından nasıl karşılaştırlabilir. ( Cu = 64)
A) I=II=III B) I=II< III C) I< II < III
D) III< I < II E) II=III< I

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.