İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı ( 5. yy. -10. yy.)

İslâmiyet öncesi Türk Edebiyatının ne zaman başladığı hakkında kesin bilgiler yoktur. Ancak diğer ulusların edebiyatlarında olduğu gibi Türk edebiyatında da destan devrine dayanan zengin sözlü bir edebiyatın olduğu bilinmektedir. 5. yy.- 10. yy. arasını kapsayan bu dönem edebiyatı ürünleri destanlar, koşuklar, sağular ve savlar ile (5.y.y. ile 9. yy. arasında yazılan) Yenisey mezar taşları, Göktürk Anıtları ve Uygur Türklerine ait metinlerdir.
Bu dönem edebiyatı sözlü ve yazılı edebiyat olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Sözlü Edebiyat

Sözlü edebiyat Türkler arasında yazının kullanılmadığı devirlerde başlayan, ağızdan ağıza ve kuşaktan kuşağa sürüp giden bir edebiyattır. Belli başlı ürünleri şunlardır: destan, koşuk, sagu ve sav.

2. Yazılı Edebiyat

Yazılı edebiyat Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır. Elimizdeki en eski örnekler 8. yüzyılda diktirilen Göktürk Yazıtları ile Uygurlar döneminden kalan bazı metinlerdir. Göktürk Yazıtları şunlardır: Tonyukuk Anıtı (720), Kül Tiğin Anıtı (732) ve Bilge Kağan Anıtı (735)’dır.

b) İslâmî Devir Türk Edebiyatı (10. yy. -19. yy.)

Türkler 10. yüzyıldan itibaren topluluklar hâlinde İslamiyeti kabul etmeye başladılar. Özellikle Karahan hükümdarı Abdulkerim Satuk Buğra Han’ın 932 yılında İslamiyeti kabul etmesiyle daha da yayıldı. Bu hareket 11 ve 12. yüzyıllarda da sürdü. Türkler yeni din ve kültürün etkisinde mimarî, bilim, edebiyat ve sanat alanında önemli eserler ortaya koydu. Edebiyat alanında Yusuf Has Hacip “Kutadgu Bilig”
Kaşgarlı MahmutDivanû Lûgati’t Türk” Edip Ahmet “Atabetü’l Hakayık” Hoca Ahmet Yesevi de “Divan-ı Hikmet” adlı eserini bu dönemde yazdı.
Anadolu sahasında ise 12. ve 13. yüzyıllarda Ahmet Fakih “Çarhname”, Şeyyat Hamza “Yusuf ile Züleyha”, Yunus Emre “Risaletün Nushiye ” ve “Divan” adlı eserlerini yazdı.
Türkler yeni dini öğrenmek amacıyla Arapça, Farsça öğrendiler. Dilimize bu dillerden din yoluyla çok sayıda sözcük girmeye başladı. Bu tutum ileriki yüzyıllarda daha da arttı.

İslamî Devir Türk Edebiyatı üçe ayrılır:
a. Tasavvuf Edebiyatı (11. yy. – 19. yy.)
b. Klasik Edebiyat (13. yy. – 19. yy.)
c. Halk Edebiyatı (13. yy. – 19. yy.)
1. Aşık Edebiyatı
2. Anonim Halk Edebiyatı

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.