Deyim nedir?
Belli bir durumu, belli bir kavramı göstermek için kullanılan öz anlamından az çok ayrı bir anlam taşıyan, kalıplaşmış, halkın ortak dil ürünü olan sözlere deyim denir.
Deyimlere Örnekler
Örnek :
İçine ateş düşmek
Pabucu dama atılmak
Yüreği ağzına gelmek
İki gözü iki çeşme
Deyimlerin Özellikleri
Deyimler, kalıplaşmış sözlerdir. Sözcüklerin yerleri değiştirilemez ve bir sözcüğün yerine eş anlamlısı getirilemez.
Örnek :
Sözgelimi “Ayıkla pirincin taşını” yerine “Seç pirincin taşını” denmez ya da “Pirincin taşını ayıkla” gibi deyimi oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
Deyimler, değişik kip ve kişi ekleriyle çekime girebilirler. Örnek :
Kendini naza çek(mek)
Kendini naza çek(iyor)
Kendimi naza çek(tim)
Kendilerini naza çek(erler)
Deyimi oluşturan sözcüklerin arasına başka söz grupları girebilir. Bu tip kullanımlarda deyim gözden kaçırılmamalıdır.
Örnek :
Gözü vitrinde duran kırmızı elbiseye takıldı.
Deyim ve Atasözü arasındaki farklar
Deyimler genel kural bildirmez, yol gösterip öğüt vermez. Yalnızca bir durumu en kısa yoldan ve en etkili bir biçimde anlatmaya yarar. Deyim, bu yönüyle atasözünden ayrılır.
- Deyimler iki ya da daha fazla kelimeden oluşurlar ve genellikle mecazi anlam içerirler.
- Atasözleri cümle halinde kullanılırlar.
- Cümle halinde bulunan deyimler de mevcuttur.
- Bazı atasözleri aynı zamanda deyim olarakta kullanılır fakat deyimler atasözü yerine geçmez.
- Deyimler benzetmeler yaparak etkili bir anlatım amaçlı kullanılırlar.
- Atasözleri bir ders verir. Kısacası öğreticidir. Deyimlerin ise öğretici olma özelliği yoktur. Sadece bir durumu mecaz yollarla ifade eder.
Deyim ve Atasözü arasındaki benzerlikler
1. Her ikisinde de kelimelerde mecaz, istiare ve kinaye vardır.
2. Kelime dizilişleri değiştirilemez.
3. Sözdeki kelimelerin eş anlamlısını kelimenin yerine koymak olumlu bir sonuç vermez, sözü bozar.
4. Biçim yönünden birbirlerine benzerler.
NELER ÖĞRENDİK?