4. Sınıf Sosyal Bilgiler Milli Mücadele Dönemi Konu Anlatımı

SOSYAL  BİLGİLER  DERSİ  MİLLİ  MÜCADELE  KONU  ÖZETİ

Mustafa Kemal 1881 yılında Selanik’te doğdu. Annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Efendidir. ( Selanik şuan Yunanistan’ın bir şehridir.)

2- MUSTAFA  KEMAL’İN  GİTTİĞİ  OKULLAR

1 –  Mahalle Mektebi – İlkokul

2 –  Şemsi Efendi Okulu – İlkokul

3 –  Selanik Askeri Rüştiyesi – Ortaokul

4 –  Manastır Askeri İdadisi – Lise

5 –  İstanbul Harp Okulu – Üniversite

6 –  İstanbul Harp Akademisi – Kurmaylık Eğitimi

NOT: Mustafa  Kemal ,1905 tarihinde Harp Akademisini bitirerek  Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle orduya katıldı.

Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısı Trablusgarp Savaşı’nda İtalyanlara karşı olmuştur. Burada İtalya ile yapılan UŞİ Antlaşmasına göre, buradaki BİNGAZİ  İtalyanlara verildi. Mustafa Kemal’de bu başarısından dolayı BİNBAŞI oldu.

Mustafa Kemal Trablusgarp Savaşı’ndaki başarısından sonra 1915′ ÇANAKKALE’YE geldi ve düşmanların Çanakkale’den geçmelerine izin vermedi. Çanakkale Zaferi tarihimize altın harflerle yazılmış en büyük destanlardan biridir. “ÇANAKKALE GEÇİLMEZ.” sözü kanıtlanmıştır. Atatürk Askerlere; “Ben size savaşmayı değil, Ölmeyi emrediyorum” sözünü Çanakkale’de söylemiştir.

BİRİNCİ  DÜNYA  SAVAŞI

Birinci Dünya Savaşı 1914 yılında başladı ve 1918 yılında bitti. Savaş 4 yıl sürdü.

İTİLAF DEVLETLERİ (Düşman Devletler) : İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya, Yunanistan

İTTİFAK DEVLETLERİ   (Dost Devletler) : Almanya, Avusturya, Macaristan, Osmanlı İmparatorluğu ( yani Türkiye )

1- Birinci Dünya Savaşını İtilaf Devletleri yani düşmanlarımız kazandı. Osmanlı İmparatorluğu ise Almanya kaybettiği için, onlarda kaybetti sayıldı. 1. Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti ile Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzaladı. Antlaşmaya göre; askerlerimiz dağılacak ve silahlarını teslim edecekler. Boğazlar İtilaf devletlerine verilecek. Haberleşme, demiryolları ve limanlar düşmanlara verilecekti.

Mondros Ateşkes Antlaşmanın çok tehlikeli ve ağır iki maddesi vardı. Biri 7. Maddesi; İtilaf devletleri güvenliklerini tehlikede gördüklerinde istedikleri yeri işgal edebileceklerdi.

Diğeri 24.Madde; Vilayet-i Sitte’de yani altı tane Doğu Anadolu İli ( Sivas – Elazığ – Van- Bitlis – Erzurum – Diyarbakır)  karışıklık çıkarsa, buralar işgal güçlerince hiç  mazeret göstermeden işgal edilebilecektir. ( SEV – BED ,  İllerin ilk harflerinden oluşmuştur.)

NOT: Birinci Dünya Savaşında sonra İtilaf devletleriyle SEVR ANTLAŞMASI yapıldı. Ancak bu antlaşmayı Osmanlı İmparatorluğu imzalamış, Ankara’daki Meclis kabul etmediği için geçerli olmamıştır.

I- Fransızlar Antep,Adana, Urfa ve Maraş çevresini işgal ettiler.

II- İngilizler; Irak, Suriye ve Musul’u işgal ettiler.

III- Yunanlılar İzmir’e asker çıkardılar.

IV- Ermeniler ise Kars ve Sarıkamış’ı işgal ettiler.

Mustafa Kemal, düşmanların İstanbul’u işgal ettiğini gördüğünde, ” Geldikleri gibi giderler.” demiş ve 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak KURTULUŞ SAVAŞINI başlatmıştır.

Mustafa Kemal İstanbul’dan yola çıkıp önce Samsun’a sonra sırasıyla Amasya, Erzurum ve Sivas’ta kongreler yapmış ve en son Ankara’da 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açmıştır. Mustafa Kemal’in gittiği illerin ŞİFRESİ;  İSA – ESA ( İllerin ilk harflerinden oluşmuştur.) Mustafa Kemal Amasya’da; yurdumuzun içinde bulunduğu durumu ve kurtuluş yolunu anlatmış. Ayrıca halktan mücadele etmeleri istenmiş. Erzurum Kongresinde; vatanın bölünmez bir bütün olduğu vurgulanmış. Sivas Kongresinde ise; milli cemiyetler tek çatı altında toplanmış ve milli birlik ve beraberlik sağlanmıştır.

KURTULUŞ  SAVAŞINDA  MÜCADELE  ETTİĞİMİZ  CEPHELER

1-DOĞU CEPHESİ; Doğu cephesinde Ermenilerle savaştık. Burada Kazım Karabekir komutasında yaptığımız başarılı savaştan sonra Ermenilerle 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması yapıldı ve Ermeniler topraklarımızdan çekildiler.

2- GÜNEY CEPHESİ; Adana, Maraş, Antep, Urfa’ya Fransızlar saldırmıştır. Buradaki halk kendi imkanlarıyla Fransızlara karşı mücadele etmişler. Fransızlar buralarda fazla dayanamayarak 3 Ekim 1921’de Anakara Antlaşmasını imzalayıp, ülkemizi terk etmişler.

3- BATI CEPHESİ; Batı cephesinde Yunanlılarla 5 savaş yaptık.

1- I.İnönü Savaşı –  Kazandık

2- II.İnönü Savaşı – Kazandık

3- Kütahya – Eskişehir Savaşları – KAYBETTİK

4- Sakarya Savaşı – Kazandık. Mustafa Kemal’e Mareşal ve Gazilik unvanları verildi.

5- Başkomutanlık Meydan Muharebesi- Kazandık. Mustafa Kemal’in “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” sözünü bu savaşta söylemiş ve düşmanlar yurdumuzdan tamamen atılmışlardır.

NOT; Kurtuluş Savaşından sonra Türkiye Cumhuriyeti ile düşmanları olan İtilaf devleri arasında önce Mudanya Ateşkes Antlaşması, sonra da LOZAN ANTLAŞMASINI imzaladık. Bu antlaşmayla düşmanları tamamen yurdumuzdan atmış olduk.

Kuvayı Milliye; Düzenli ordu kurulana kadar, düşmanla mücadele etmiş halk tarafından kurulan düzensiz birliklerdir.

Tekalifi Milliye Kararları; Bu kararlar Kütahya-Eskişehir savaşında yenildikten sonra, savaşı kazanmak için mecburen alınmıştır.

1- Her aile birer kat çamaşır, çorap ve çarık verecek

2- Ülkenin sahipsiz olan malları alınacak.

3- Halkın elindeki silahlar düzenli orduya verilecek.

4- Halkın elindeki araba ve hayvanları %20’sine sonra geri vermek şartıyla, alınacak.

NOT: Bütün savaşlar bittikten ve düşmanlarımız kovulduktan sonra, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. Bundan sonra ülkemizin adı TÜRKİYE CUMHURİYETİ oldu. Mustafa Kemal Atatürk, ülkemizin ilk Cumhurbaşkanıdır. 10 Kasım 1938’de Atatürk vefat etmiştir.

MİLLİ MÜCADELE KAHRAMANLARI

Hasan Tahsin: İzmir’de Yunanlılara karşı ilk kurşunu atan gazetecidir.

Şerife Bacı: Cepheye mermi taşırken hava karlanınca mermilere bir şey olmasın diye battaniyesini küçük çocuğunu mermilerin üzerine koyarak onların üzerine ötmüş, kendisi soğuktan donarak ölmüştür.

Kazım Karabekir: Doğu cephesi komutanı

Sütçü İmam: Maraş’ta müezzinlik yapan Sütçü İmam geçimini süt satarak sağlıyordu. Bir gün 3 kadın ve bohçalarını taşıyan bir erkek çocuğu gören Fransız-Ermeni devriyesinden bir asker ; “Burası artık Türk memleketi değildir. Fransız müstemlekesinde peçe ile gezilmez!” diye bağırıp kadınların peçesini açmak istedi. Kadınlar bu arada bağırarak yardım istediler. Sütçü İmam, yanında bulunan silahı ile ateş açmış ve bir Fransız-Ermeni Lejyoner askerini öldürmüş, bir diğerini de yaralamıştır. Böylece düşmana ilk kurşunu atıp Kahramanmaraş’taki kurtuluş hareketini başlatan Sütçü İmam olmuştur.

Ali Saip Bey: Urfa’da kuvayı milliyenin liderliğini yapmış bir subaydır. Urfalılarla birlikte Fransızları Urfa’dan çıkarmıştır.

Şahin Bey: Antep’te Kuvayı milliyenin önderliğini yapmıştır. Fransızların şehirdeki askerlerine yardım getirmesini engellemeye çalışmış fakat düşman yeni birlikler göndermiş bu yüzden askerleriyle birlikte şehit düşmüştür.

Gördesli Makbule: Batı cephesinde Eşi Halil Efe ile birlikte bir çatışma sırasında silah arkadaşlarını korumak için öne atılınca başından vurularak şehit oldu.

Erzurumlu Fatma: Eşi ile birlikte 1. Dünya Savaşı’na katıldı. Eşinin şehit olmasından sonra Mustafa Kemal’le konuşarak batı cephesine katıldı.

Fevzi Paşa: Batı Cephesi komutanlığı yapmış, taarruz planını hazırlamıştır. Genelkurmay başkanıyken başarılarından dolayı Mareşal rütbesi verilmiştir.

KURTULUŞ  SAVAŞINDA KAHRAMAN  KADINLARIMIZ

1. Gördesli Makbule Hanım,
2. Afet İnan
3. Kastamonulu Şerife Bacı,
4. Halide Edip Adıvar,
5. Erzurumlu Kara Fatma,
6. Binbaşı Ayşe,
7. Nene Hatun…