Ay, Dünya'nın çekim etkisiyle dolanır ve aynı zamanda kendi ekseni etrafında döner. Ay'ın bir dolanımı yaklaşık 27,3 gün sürer ve aynı zamanda kendi ekseni etrafındaki dönüşü de 27,3 gün sürer. Kendi ekseni etrafında ve Dünya etrafında dönme süresi eşit olduğu için Ay’ın hep aynı yüzü görünmektedir.
✔ Ay'ın 4 ana evresi ve 4 ara evresi vardır.
✔ Ana evreler arasındaki geçen süre 1 haftadır.
✔ Ay'ın ana evreleri; yeni ay, ilk dördün, dolunay, son dördündür.
✔ Ay'ın ara evreleri, şişkin ay ve hilaldir
Ay'ın evreleri, Ay'ın Dünya'nın etrafında dönüşü sırasında Güneş'ten aldığı ışığın yansıtılması sonucu oluşur. Ay, Güneş'in etrafında dönerken Dünya'nın gölgesi bazen Ay'ın önünden geçebilir ve Ay'ın yüzeyine düşen ışık miktarını azaltabilir. Bu da Ay'ın görünür büyüklüğünü ve yansıttığı ışık miktarını değiştirir. Gökyüzünde Ay’ın bu durumuna Ay’ın evreleri denir.
Ay’ın Ana Evreleri
Ay’ın evreleri sırasıyla , Yeni ay evresi, İlk dördün, Dolunay ve Son dördün şeklinde gerçekleşir.
♣ Yeni ay evresinde, Ay, Dünya ile Güneş arasına girer ve Dünya'dan görülemez. Ay'ın bize bakan yüzeyi karanlık kalırken, Güneş'ten gelen ışınlar Ay'ın arka yüzeyini aydınlatır. Yeni ay evresi, Ay'ın Güneş ve Dünya arasında olduğu evredir ve Ay'ın Dünya'ya bakan yüzü ışık almaz.
♣ İlk dördün evresinde, Ay'ın yarısı Güneş tarafından aydınlatılır ve Dünya'dan görülen yüzeyinin yarısı karanlıkta kalır. Bu nedenle gökyüzünde yarım daire şeklinde görünür. İlk dördün evresinde Ay'ın sağ tarafı aydınlanır ve Ay'ın şekli "D" harfine benzer.
♣ Dolunay evresinde, Ay, Dünya ve Güneş aynı hizada olduğu için Ay'ın tüm yüzeyi Güneş tarafından aydınlatılır ve gökyüzünde tam bir daire şeklinde görünür. Dolunay evresinde Dünya, Güneş ve Ay aynı doğrultuda olur ve Ay'ın parlak yüzü Dünya'ya bakar.
♣ Son dördün evresinde ise, Ay yine yarısı Güneş tarafından aydınlatılır ancak bu sefer Dünya'dan görülen yüzeyinin diğer yarısı karanlıkta kalır. Bu nedenle yine yarım daire şeklinde görünür. Son dördün evresinde ise Ay'ın sol tarafı aydınlanır ve aydınlık kısım yarım daire şeklinde, ters "D" şeklinde görülür.
Ay’ın Ara Evreleri
Ay’ın ana evreleri arasında oluşan evrelere, ara evreler denir.
➥ Yeni aydan sonra oluşurlar.
➥ Ara evreler sırasıyla; hilal, şişkin ay, şişkin ay ve tekrar hilal evresidir.
➥ Ara evrelerin oluşma süreleri birer haftadır.
➥ Hilal, Ay'ın son dördün ile yeni ay, ve yeni ay ile ilk dördün arasında görülen ara evresidir. Bu evrede Ay, "C" şeklini andıran bir kısım aydınlanmış yüzeyi gösterir.
➥ Şişkin ay , yeni ay ile ilk dördün ve dolunay ile son dördün arasında görülen ara evresidir ve Ay'ın yarısından fazlası aydınlanmıştır.
■ Hicri takvim, Ay'ın Dünya etrafındaki hareketini esas alarak yapılmıştır. Hicri takvim, İslam dininin başlangıcı olan Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göç ettiği olaya atfen "hicret" adı verilen olayın yaşandığı yılın başlangıcı olarak kabul edilir.
■ Ay'ın Dünya etrafındaki hareketinden dolayı deniz ve okyanus sularında yükselme ve alçalma hareketleri gerçekleşir. Bu hareketlere gelgit veya medcezir denir.
■ Ali Kuşçu, Türk-İslam bilim dünyasının önemli bilginlerinden biridir. Ay’ın ilk haritasını çizen bilim insanı Ali Kuşçu‘dur.
■ Türk bayrağındaki hilal şekli, Ay'ın Dünya etrafında dolanırken gözlenen son dördün ile yeni ay arasında görülen ara evreyi temsil eder.
1
Ay'ın her gün farklı şekilde görülmesinin sebebi nedir?
- A ) Ay'ın kendi etrafında dönmesi
- B ) Ay'ın Dünya etrafında dolanması
- C ) Ay'ın her zaman, aynı yüzünün Dünya'ya dönük olması
- D ) Dünya'nın Güneş etrafında dolanması
2
Aşağıdakilerden hangisi Ay'ın hareketlerinden değildir?
- A ) Kendi ekseni etrafında döner.
- B ) Dünya etrafında dolanır.
- C ) Güneş ile beraber Dünyanın etrafında dolanır.
- D ) Güneşin etrafında dolanır.
3
Aşağıdaki özelliklerden hangisi Ay'a ait değildir?
- A ) Dünya'nın etrafında dolanma hareketi yapar.
- B ) Kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.
- C ) Işık kaynağıdır
- D ) Şekli küreseldir
4
Aşağıdaki gök cisimlerden hangisi ısı ve ışık kaynağıdır?
- A ) Güneş
- B ) Dünya
- C ) Ay
- D ) Gezegen
5
Aşağıdakilerden hangisi Ay'ın dönüş yönünü doğru vermiştir?
- A ) Saat yönünde batıdan doğuya doğru
- B ) Saat yönünde doğudan batıya doğru
- C ) Saat yönünün tersine batıdan doğuya doğru
- D ) Saat yönünün tersine doğudan batıya doğru
6
Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
- A ) Güneş küre biçiminde yıldızdır.
- B ) Güneş katmanlardan oluşur.
- C ) Güneş kendi etrafında saat yönünde dönme hareketi yapar.
- D ) Güneş'in yapısında gazlar vardır.
7
Ay'ın hep aynı yüzünü görmemizin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
- A ) Ay'ın Dünya etrafında dolanması
- B ) Ay'ın ve Dünya'nın Güneş etrafında dolanması
- C ) Ay'ın kendi etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma süresi birbirine eşittir.
- D ) Ay'ın tüm yüzeyinin aynı görünümde ve yapıda olması
8
Ay yüzeyinde çok fazla krater olmasının temel nedeni nedir?
- A ) Ay'ın atmosferinin olmaması.
- B ) Ay'ın yüzeyinin kumlarla kaplı olması.
- C ) Sönmüş volkanik dağlar.
- D ) Ay'ın yapısının kayaçlardan oluşması.
