5. Sınıf Türkçe Büyük Ünlü Uyumu Konu Anlatımı

5. Sınıf Türkçe Büyük Ünlü Uyumu Konu Anlatımı

Büyük Ünlü Uyumu Nedir?

Türkçede Büyük Ünlü Uyumu, sözcüklerin ünlü harflerinin uyum içinde bulunma kuralıdır. Bu kurala göre, eğer bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü harf ince ise (e, i, ö, ü), diğer ünlü harfler de ince olmalıdır; eğer kalın ise (a, ı, o, u), diğer ünlü harfler de kalın olmalıdır.

Büyük Ünlü Uyumuna Uyan Kelimelere Örnekler

üzüm	postacı
bilgin	kavun
çilek	hindi
adres	"ördek
biber	sansar
köpek	defter
çöplük	futbolcu
elbise	kemer
müdür	erik
bankacı	elektrik
ısıtıcı	çekirge
simetri	örüntü
kare	sebep
zihin	düşünce
ka-pı-da	se-vim-li
ko-lay	bu-laş-ma
dü-şün-ce	ya-zı-lım
do-la-ma	gü-ven
ö-ğren-ci	a-na-dol
e-dep-ti	u-yu-ma
ı-sı-nan	o-ku-lum
ü-şü-me	kelimenin
birinci	ünlüler
kalın	aranmaz
pencere	define
bilezik	e-zi-yet
göz-le-me	ı-lı-man

Büyük Ünlü Uyumuna Uymayan Kelimelere Örnekler

ahenk	badem
ceylan	çiroz
dükkân	fidan
gazete	hamsi
kestane	limon
model	nişasta
otomatik	pehlivan
selam	tiyatro
viraj	ziyaret
açıkgöz	bilgisayar
çekyat	hanımeli
akşam-leyin	bakla-gil-ler
çalışır-ken	ekşi-mtırak
yürü-yor	akşam-leyin
bakla-gil-ler	çalışır-ken
ekşi-mtırak	yürü-yor
Pazartesi	keçiboynuzu
balıkgözü	bilinçaltı
yüzbaşı	yavruağzı
Samanyolu	tavukgöğsü
mobilya	kütüphane
metro	sevda
sinema	istasyon
trafik	grammer
ziyafet	diyalog
nakil	protein

➠ Büyük ünlü uyumuna aykırı olan Türkçe kelimeler de vardır: anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, kardeş, şişman vb.

➠ Alıntı kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, otomatik, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret vb.

➠ Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli vb.

➠ " -gil, -ken, -leyin, -mtırak, -yor" ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: akşam-leyin, bakla-gil-ler, çalışır-ken, ekşi-mtırak, yürü-yor vb.

➠ " -daş (-taş)" eki bazı kelimelerde büyük ünlü uyumuna uymaz: din-daş, gönül-daş, meslek-taş, ülkü-daş vb.

➠ "-ki" aitlik eki büyük ünlü uyumuna uymaz: akşamki, duvardaki, karşıki, onunki, yarınki, yoldaki vb.

İlgili Sorular

Aşağıdaki sözcüklerden hangisine -yor eki eklendiğinde ünlü daralması olmaz?

A ) Oku
B ) Sakla
C ) Ye
D ) İzle

Cevap

Yemekleri görünce ağzım açık kaldı. cümlesinde hece düşmesi olan sözcük aşağıdakilerden hangisidir?

A ) ağzım
B ) görünce
C ) kaldı
D ) yemekleri

Cevap

Şehrin ışıkları sokağımızı aydınlatmıyordu cümlesinde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?

A ) Hece düşmesi
B ) Ulama
C ) Ünlü türemesi
D ) Ünsüz yumuşaması

Cevap

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi) yoktur?

A ) Okulda dersi iyi dinle.
B ) Sınıfça pikniğe gittik.
C ) Yaptığı davranış çocukça bir hareketti.
D ) Dolaptan çıkardığı kıyafetleri ütüledi.

Cevap

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi kaynaştırma harfi almıştır?

A ) havayı
B ) balonu
C ) kümesi
D ) beşer

Cevap

Sürekli sert ünsüzler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

A ) b,c,d,g
B ) f,s,ş,h
C ) p,ç,t,k
D ) b,c,h,s

Cevap

Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde sadece kalın ünlüler kullanılmıştır?

A ) karavana
B ) kaleci
C ) işaret
D ) kelebek

Cevap

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi, sesli ile başlayan bir ek aldığında son harf yumuşamaz?

A ) Kurt
B ) Sepet
C ) Araç
D ) Ağaç

Cevap

"5. Sınıf Türkçe Büyük Ünlü Uyumu Konu Anlatımı" konusunda bilgiler vermeye çalıştık. Bu dersle ilgili hazırladığımız "5. Sınıf Türkçe Sesli ve Sessiz Harfler Konu Anlatımı" içeriğini de okuyarak öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz.

İlgili Testler

5. Sınıf Türkçe Ses Olayları Testi Çöz 6 5. Sınıf Türkçe Ses Bilgisi Testi Çöz 3 5. Sınıf Türkçe Ses Bilgisi Testi Çöz 1 5. Sınıf Türkçe Ses Bilgisi Testi Çöz 2 5. Sınıf Türkçe Ses Bilgisi Testi Çöz 4

İlgili Başlıklar

5. Sınıf Türkçe Ünlü Türemesi Konu Anlatımı 5. Sınıf Türkçe Ünsüz Türemesi Konu Anlatımı 5. Sınıf Türkçe Ünsüz Düşmesi Konu Anlatımı 5. Sınıf Türkçe Ünlü Düşmesi Konu Anlatımı 5. Sınıf Ünlü Daralması Konu Anlatımı 5.Sınıf Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı 5.Sınıf Ünsüz Benzeşmesi Konu Anlatımı

Kategoriler