5. Sınıf Maddenin Hal Değişimi Konu Anlatımı

Maddelerin bulundukları halden başka bir hale geçişine hal değişimi denir.

✔ Maddeler ısı alarak ya da ısı vererek hal değiştirebilirler.

✔ Hal değişim olayları erime, donma, buharlaşma, yoğuşma, süblimleşme ve kırağılaşmadır.

Maddenin üç hali vardır.
→ Katı
→ Sıvı
→ Gaz
ERİME
Bir maddenin katı halden sıvı hale geçişine erime denir.
→ Buzun oda sıcaklığında eriyerek suya dönüşmesi.
→ Çikolatanın elinizde veya sıcak ortamda erimesi.
→ Metalin yüksek sıcaklıkta eriyerek döküm yapılabilir hale gelmesi.
→ Mumun üzerine alev konulduğunda erimesi.
→ Dondurmanın sıcak ortamda eriyerek sıvı hale geçmesi.
BUHARLAŞMA
Bir maddenin sıvı halden gaz hale geçişine buharlaşma denir.
→ Bir havluyu güneşte veya sıcak bir ortamda kuruturken suyun buharlaşarak havaya karışması.
→ Islak zeminin güneşte kuruyarak suyun buharlaşması.
→ Terleyen insan vücudunun ısısını düşürmek için suyun buharlaşması.
→ Açık havada su dolu kabın zamanla su seviyesinin düşmesi (buharlaşma).
→ Yüzey suyu olan göl ve nehirlerde güneş ışığı ve sıcaklık etkisiyle buharlaşma.
YOĞUŞMA
Bir maddenin gaz halden sıvı hale geçişine yoğuşma denir.
→ Buharlaşmış suyun soğuyarak cam yüzeyinde yoğunlaşarak damlacıklar halinde birikmesi.
→ Sıcak bir duş aldıktan sonra ayna yüzeyinde oluşan su damlacıkları.
→ Soğuk içecek bardağının dış yüzeyinde yoğuşan su damlacıkları.
→ Metal yüzeylerde nemli hava nedeniyle oluşan yoğuşma.
→ Soğutucu sistemlerde buharlaşan soğutucunun yoğunlaşarak sıcaklık düşürülmesi.
KAYNAMA
Sıvı haldeki bir maddenin sıcaklığı arttıkça gaz hale geçmesine kaynama denir. Kaynama sıcaklığı, bir maddenin kaynamaya başladığı sıcaklık noktasıdır ve her madde için farklıdır.
→ Suyun ısıtıldığında 100°C (212°F) sıcaklıkta kaynaması ve buhar haline geçmesi.
→ Tenceredeki yağın kızartma sıcaklığına ulaştığında kaynaması.
→ Sütün ısıtıldığında kaynaması ve köpürmesi.
→ Şekerli suyun ısıtılarak şurup elde edilmesi sürecinde kaynaması.
→ Basınçlı bir tencerede suyun daha yüksek sıcaklıkta kaynaması.
DONMA
Bir maddenin sıvı halden katı hale geçişine de donma denir.
→ Su dolu bir kabın dondurucuda donarak buz haline gelmesi.
→ Sıcak çikolatanın soğuyarak katılaşması.
→ Yağmurun yüzeylere düştükten sonra donarak buzlanması.
→ Sıvı yağın düşük sıcaklıkta donarak katı yağ haline gelmesi.
→ Cam bardaktaki suyun dışarıda bırakıldığında donarak buz haline dönüşmesi.
SÜBLİMLEŞME
Maddelerin bu şekilde ortamdan ısı alarak katı hâlden gaz hâle geçmesine süblimleşme denir.
→ İyotun katı hâlden doğrudan gaz hâline geçerek süblimleşmesi.
→ Naphthalene (naftalin) toplarının zamanla küçülerek doğrudan gaz haline geçmesi (kıyafetlerde kullanılır).
KIRAĞILAŞMA
Gaz haldeki maddenin ısı vererek doğrudan katı hale geçmesine kırağılaşma denir. Süblimleşme olayı maddenin ısı alması, kırağılaşma olayı ise maddenin ısı vermesi sonucu oluşur.
→ Soğuk havalarda havadaki su buharının yoğunlaşıp buz kristalleri şeklinde yüzeylere çökelmesi.
→ Geceleri araç camlarına çöken buz kristalleri.
→ Soğuk havalarda yapraklar ve bitkiler üzerinde oluşan buz kristalleri.
→ Soğuk havalarda dış mekan mobilyaları ve yapıların yüzeylerinde buz kristalleri oluşumu.
→ Çatı üzerinde soğuk havalarda oluşan buz sarkıtları ve buz tabakaları.

✔ Buharlaşma ve kaynama birbirinden farklı olaylardır.

Buharlaşma İle Kaynama Arasındaki Farklar
♣ Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşirken kaynama belli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

♣ Buharlaşma sıvı yüzeyinde gerçekleşirken kaynama sıvının her tarafında gerçekleşir.

♣ Madde buharlaşırken sıcaklık değişebilir, kaynama sırasında sıcaklık sabit kalır.