Dinamometre, bir şeyin ne kadar ağır olduğunu ya da bir nesneye ne kadar kuvvet uygulandığını ölçmeye yarayan bir araçtır. Öncelikle, kuvveti anlamak önemlidir.
Kuvvet, bir şeyi hareket ettirmek, durdurmak, hızlandırmak ya da yavaşlatmak için uygulanan itme veya çekme etkisidir. Kuvvetin ölçü birimi "Newton"dur.
Dinamometreler genellikle metal ya da plastikten yapılmış, bir ucu yaylı ve diğer ucu da kancalıdır. Yay, dinamometrenin içinde bulunan ve kuvvet uygulandıkça uzayan veya sıkışan bir bileşendir. Kancalı uç ise nesneleri tutmak için kullanılır.
Dinamometreyi kullanmak için, ölçmek istediğiniz nesneyi kancalı uca takar ve nesneyi kaldırırsınız ya da üzerine kuvvet uygularsınız. Yay, uyguladığınız kuvvete bağlı olarak uzar veya sıkışır ve ölçek üzerinde kaç Newton kuvvet uygulandığını gösterir.
Dinamometrenin Özellikleri
Dinamometrelerin yapısında sarmal yay bulunur. Yayların esneklik özelliklerinden yararlanarak yapılmışlardır.
● Kuvvetin etkisiyle yay uzar: Dinamometrelerde bulunan yay, uygulanan kuvvetle doğru orantılı olarak uzar veya sıkışır.
● Yayın uzaması sonucunda okunan değer, kuvvetin büyüklüğünü verir: Yay ne kadar uzarsa, ölçülen kuvvetin büyüklüğü de o kadar artar.
● Kuvvet ne kadar büyük ise yayın uzama miktarı da o kadar artar: Yay, uygulanan kuvvete bağlı olarak daha fazla veya daha az uzar.
● Yayın esneklik özelliği bozulabilir: Yay, çok fazla kuvvet uygulandığında veya uzun süre kullanıldığında esneklik özelliğini kaybedebilir ve doğru ölçüm yapamaz hale gelebilir.
● Ölçebileceği en fazla büyüklük dinamometre üzerinde yazar: Dinamometrenin üzerinde, ölçebileceği en fazla kuvvet değeri yazılıdır. Bu değeri aşan kuvvetlerin ölçülmesi dinamometrenin doğruluğunu ve işlevselliğini etkileyebilir.
✔ Dinamometredeki yayın uzama miktarı şu faktörlere bağlıdır:
→ Yayın cinsine: Yayın malzemesi ve yapısal özellikleri, yayın uzama miktarını etkiler.
→ Yayın inceliğine - kalınlığına: İnce yaylar daha kolay uzarken, kalın yaylar daha fazla kuvvet gerektirir ve daha az uzar.
→ Uygulanan kuvvetin büyüklüğüne: Yayın uzama miktarı, uygulanan kuvvetin büyüklüğüne bağlıdır. Kuvvet arttıkça, yayın uzama miktarı da artar.
1
Aşağıdakilerden hangisi sürtünme kuvvetinin olumlu yönlerinden biri değildir?
- A ) Yazı yazmamızı ve silmemizi sağlar
- B ) Durabilmemizi sağlar.
- C ) Araçların hareket edebilmesini ve durabilmesini sağlar
- D ) Metal parçaların birbirine sürtünmesi sonucu bu parçalar aşınır
2
Oyuncak arabasını hızlı bir şekilde hareket ettirmek isteyen Veysel hangi zemini seçmelidir?
- A ) Mermer zemin
- B ) Çakıl taşlı zemin
- C ) Halı zemin
- D ) Kumlu zemin
3
Aşağıdakilerden hangisi sürtünme kuvvetinin etkilerine örnek verilemez?
- A ) Yuvarlanan topun bir süre sonra durması
- B ) Paraşütün düşüş hızını yavaşlatması
- C ) Ağaçtaki elmanın düşmesi
- D ) Otomobillerin fren yapması
4
Aşağıdaki yüzeylerin hangisinde sürtünme kuvveti en azdır?
- A ) Asfalt
- B ) Buz
- C ) Toprak
- D ) Çim saha
5
Aşağıdaki bilgiler doğru ise ‘'D'' yanlış ise ‘'Y'' yazınız.
(...) Kuvvetin birimini dinamometre ile ifade ederiz.
(...) Sürtünme kuvveti cismin hareketine zıt yöndedir.
(...) Pürüzsüz yüzeylerde sürtünme kuvveti daha fazladır.
(...) Dinamometrenin yapımında yay ya da lastik gibi esnek cisimler kullanılır.
(...) Araba lastiklerinin zamanla aşınmasının nedeni sürtünme kuvvetidir.
- A ) YDYYD
- B ) YDYDY
- C ) YDYDD
- D ) DDYDD
6
Kuvvet ile ilgili,
I. Cisimlerin hızını azaltabilir.
II. Eşit kollu terazi ile ölçülür.
III. Birimi Newton'dur.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
- A ) Yalnız II
- B ) I ve III
- C ) I ve II
- D ) II ve III
7
Aşağıda cümlelerden doğru olanların başına D, yanlış olanların başına Y yazınız.
(.....) Kuvvetin birimi Newton'dır.
(.....) Kuvvet, cisimlere her zaman yer değiştirme hareketi yaptırır.
(.....) Sürtünme kuvveti her zaman hareketi kolaylaştırır.
(.....) Sürtünme kuvveti genellikle harekete zıt yöndedir.
(.....) Dinamometreler yayların esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılır.
- A ) DYYYD
- B ) DYYDD
- C ) YYYDD
- D ) DYYDY
8
Yerçekimi kuvveti yer kürede hangi cisimlere etki eder?
- A ) Sadece hareketli cisimlere
- B ) Sadece hareketsiz cisimlere
- C ) Sadece canlı cisimlere
- D ) Hareketli ve hareketsiz tüm varlıklara
"5. Sınıf Fen Bilimleri Dinamometre Konu Anlatımı" konusunda bilgiler vermeye çalıştık. Bu dersle ilgili hazırladığımız
"5.Sınıf Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı" içeriğini de okuyarak öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz.
