5. Sınıf Fen Bilimleri Kuvvetin Ölçülmesi Konu Anlatımı

✔ Duran cismi hareket ettiren, hareket hâlindeki cismi durduran, cismi yavaşlatan ve hızlandıran, cismin yönünü ve şeklini değiştiren etkiye kuvvet denir.

✔ Kuvvet dinamometre ile ölçülür.

✔ Kuvveti ilk tanımlayan kişi Isaac Newton (Ayzek Nivtın) isimli bilim insanıdır.

✔ Kuvvetin ölçü birimi Newton'dur (N).

✔ Kuvvet, temas gerektiren kuvvet ve temas gerektirmeyen kuvvet olarak ikiye ayrılır.
→ Temas gerektiren kuvvetler, cisimlerin hareketini ya da şeklini değiştirmek için temas yoluyla uygulanan kuvvetlerdir. Bu tür kuvvetler genellikle cisimleri itme veya çekme yoluyla etkiler. Örnekler arasında topa vurma, bir masayı çekme veya hamura şekil verme sayılabilir.

→ Temas gerektirmeyen kuvvetler ise, cisimlere doğrudan temas etmeden hareket veya şekil değişiklikleri yaratan kuvvetlerdir. Örnekler arasında yer çekimi kuvveti, manyetik kuvvetler ve elektriksel kuvvetler yer alır. Bu tür kuvvetler, genellikle cisimler arasındaki uzaklığa bağlı olarak etki gösterirler.

✔ Dünya'nın yüzeyindeki 1 kilogramlık bir cisme etki eden çekim kuvveti, yaklaşık 10 N'dir. Bu nedenle, bir nesnenin hareketini değiştirmek veya durdurmak için, en azından bu büyüklükte bir kuvvet uygulamak gerekebilir.

Her dinamometre ile her ağırlık ölçülemez. Dinamometrenin içindeki yaya göre ölçebileceği maksimum kuvvet değeri vardır. Ölçeceğimiz kuvvete uygun dinamometreyi seçmeliyiz.

Kuvvetin Etkileri Nelerdir?

♣ Kuvvet, duran bir cismi hareket ettirebilir.

♣ Kuvvet, hareket halindeki bir cismi durdurabilir.

♣ Kuvvet, hareket halindeki bir cismi yavaşlatabilir veya hızlandırabilir.

♣ Kuvvet, cisimlerin hareket yönünü veya doğrultusunu değiştirebilir.

♣ Kuvvet, cisimlerin şeklini değiştirebilir.

♣ Kuvvet, cisimleri döndürebilir.

Kuvvetin Etkilerine Örnekler

● Elimizden düşen bardağın kırılması - şekil değiştirme
● Kalecinin topu tutması - durdurma
● Masa tenisinde topu karşı tarafa göndermek - yön değiştirme
● Kaza yapan arabaların hasar alması - şekil değiştirme
● Bıraktığımız uçan balonun uçması - hareket ettirme
● Musluğu çevirerek kapatmak - dönme kuvveti
● Hareket eden arabada gaza basmak - hızlandırma

İtme ve Çekme Kuvveti

➥ İtme kuvveti, bir nesneyi iterek hareket ettiren veya şeklini değiştiren kuvvettir. İtme kuvveti, bir nesneye uygulandığında, nesnenin hızını artırabilir, azaltabilir veya yönünü değiştirebilir.

İtme kuvvetine örnekler:
→ Bir sandalyeyi iterek odaya yerleştirmek.
→ Arabayı iterek çalıştırmaya çalışmak.
→ Futbolda topa vurarak onu hareket ettirmek.

➥ Çekme kuvveti, bir nesneyi çekerek hareket ettiren veya şeklini değiştiren kuvvettir. Çekme kuvveti, bir nesnenin hızını artırabilir, azaltabilir veya yönünü değiştirebilir.

Çekme kuvvetine örnekler:
→ Bir kapıyı çekerek açmak.
→ Çekçek kullanarak yük taşımak.
→ Bir çocuğu salıncakta iterken onu geri çekmek.

Esnek cisimler

➥ Esnek cisimler, uygulanan kuvvet sonucu şekil değiştirebilen ve kuvvet ortadan kalktığında eski şekillerine geri dönebilen cisimlerdir.

Esnek cisimlere örnek olarak yaylar, lastikler ve süngerler, kauçuk bantlar, kauçuk top, kauçuk bilyeler, araba lastikleri, slinky oyuncakları, yaylar (metalden yapılmış), kablo yayları verilebilir.

Bu cisimler, elastik potansiyel enerji biriktirme ve serbest bırakma yeteneğine sahiptir ve bu nedenle süspansiyon sistemleri, elastik bantlar ve sünger yatak gibi uygulamalarda kullanılır.