Sor

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler Konu Anlatımı

Konu Özetleri İle Öğrendiklerini Şimdi Pekiştirme Vakti.

Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar­dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek vb.

Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğ­ramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır:: ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu, uçuç böceği, uğur böceği; ağılı bö­cek, çalgıcı böcek, sümüklü böcek vb.

Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır: ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.

Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: alçı taşı, bileği taşı, çakmak taşı, dönme dolap, kesme kaya, toplu iğne, vurmalı çalgılar, nane ruhu, tuz ruhu vb.

Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır: Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.

Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik ke­limeler ayrı yazılır: açık oturum, açık öğretim, ana dili vb.

Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi vb.

Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: irmik helvası, koz helva; acı badem kurabiyesi; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; esmer şeker, kesme şeker; süzme yoğurt; yarma şeftali; kuru yemiş vb.

Gök cisimleri ayrı yazılır: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy­ruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.

Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: patlak göz, süzgün göz; aşık kemiği, elmacık kemiği; serçe parmak, şehadet par­mağı vb.


-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tam­laması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; çıkmaz sokak, uçan daire vb.

Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamla­ması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, safra yeşili, süt kırı vb.

Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.

Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.

Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı vb.

Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan bir­leşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, yanı sıra vb.

Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.

Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluştu­rulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt kurul, alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; art damak, art niyet; arka plan, çift kanatlılar vb.
1

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

  • A ) Biber o kadar acıki yiyemedim.
  • B ) Köşe başındaki dükkân bizimdir.
  • C ) Sepetteki yumurtalar taze mi?
  • D ) Sizin bahçeye göre bizimki daha büyük.

2

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

  • A ) Gökde bir sürü yıldız gördüm.
  • B ) Yaşlılıkta bu sporu yapmak çok zor.
  • C ) Babamla havuza gittik.
  • D ) Ders, saat 12.45'te başlayacak.

3

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmamıştır?

  • A ) Okullar 15 eylül pazartesi günü açıldı.
  • B ) 28.11.2005' te Ankara' da doğdum.
  • C ) Dünyamız, güneşten aldığı ışıkla aydınlanır.
  • D ) Okullar haftaya tatil olurmu?

4

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesine uyulmayarak yazım yanlışı yapılmıştır?

  • A ) Şu kitabı rafdan alır mısın?
  • B ) Gezmeye düşkün biri değildi.
  • C ) Tastaki çorbayı sen içiver.
  • D ) Saatçi saatimi ayarlayıverdi.

5

Hangi cümlede yazım yanlışı yoktur?

  • A ) 23 Nisan 1920'de TBMM açıldı.
  • B ) Cumhuriyet, 29 ekimde ilân edildi.
  • C ) Yeni seçilen milletvekilleri TBMM'de toplandılar.
  • D ) Atatürk, Öğretmenlere çok değer verirdi.

6

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?

  • A ) Ben de sizinle gelebilir mi yim?
  • B ) Beni dinleyecek misiniz?
  • C ) Ne olduda sesiniz artık çıkmıyor?
  • D ) Adananın havası kışın çok kirli.

7

Aşağıdaki sözcüklerin hangisine -in eki eklendiğinde kesme işareti kullanılmalıdır?

  • A ) Aycanlar
  • B ) Adanalılar
  • C ) Okullar
  • D ) Ali

8

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

  • A ) Kedim pamuk hastalandı.
  • B ) Bu daireyi Antepliler aldı.
  • C ) Fransa'nın başkenti Paris'tir.
  • D ) Amcam Antalya'da oturuyor.

"Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler Konu Anlatımı" konusunda bilgiler vermeye çalıştık. Bu dersle ilgili hazırladığımız "5. Sınıf -Ki ekinin -Ki bağlacı Konu Anlatımı" içeriğini de okuyarak öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz.