6. Sınıf Destek ve Hareket Sistemi Konu Anlatımı

Destek ve Hareket Sistemi

İskelet sistemimiz kemik, kıkırdak ve eklemlerden oluşur. Destek ve iskelet sistemi, insan vücudunun temel yapı taşlarından biridir ve vücuda şekil, destek ve hareket kabiliyeti sağlar.

Kemik ve Kemik Çeşitleri

İskelet sisteminin en önemli yapıları olan kemikler, vücuda destek ve şekil sağlarlar. Ayrıca iç organları korur ve kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin üretimi için kemik iliği sağlar.
Kemikler, kısa, uzun ve yassı kemikler olarak sınıflandırılır.
Kısa kemikler, özellikle el ve ayak bileği bölgelerinde bulunurken; uzun kemikler, kol, bacak, el ve ayak parmakları gibi uzuvlarda yer alır. Yassı kemikler ise kafatası, omuz kemikleri ve kalça gibi bölgelerde bulunur.

Her kemik türü, vücudun farklı bölgelerinde bulunarak iskeletin çeşitli işlevlerini yerine getirmeye yardımcı olur. Uzun kemikler hareket ve destek sağlarken, kısa kemikler daha çok güç ve denge için gereklidir. Yassı kemikler ise koruma ve geniş yüzey alanı sağlamak için önemlidir.

1- Uzun kemikler: Kol, bacak ve parmaklarımızdaki kemikler uzun kemiklerdir. Bunların boyları enlerinden daha fazladır. İnsanda en uzun kemik uyluk kemiğidir.
Uzun Kemiklere Örnekler
→ Uyluk kemiği
→ Kaval kemiği
→ Baldır kemiği
→ Üst kol kemiği
→ Önkol kemiği
→ El parmakları kemikleri
→ Ayak parmakları kemikleri

2- Kısa kemikler: Omurlar, el ve ayak bileklerimizdeki kemikler kısa kemiklerdir. Bunların enleri boylarına neredeyse eşittir. En kısa kemikte kulakta bulunan üzengi kemiğidir.
Kısa Kemiklere Örnekler
→ Bilek kemikleri (karpal kemikler)
→ Ayak bileği kemikleri (tarsal kemikler)
→ El tarak kemiği (metakarpal kemikler)
→ Ayak tarak kemiği (metatarsal kemikler)
→ Omurlar (vertebrae)

3- Yassı kemikler: Göğüs, kaburga, kalça ve kafatası kemikleri yassı kemiklerdendir. Kalınlıkları enlerinden ve boylarından daha azdır.
Yassı Kemiklere Örnekler
→ Kafatası kemikleri (frontal, parietal, temporal ve oksipital kemikler)
→ Kaburga kemikleri (costae)
→ Göğüs kemiği
→ Omuz kemikleri
→ Kalça kemiğinin üst kısmı
→ Kürek kemikleri

Kemiklerin Önemi

→ Vücuda şekil ve yapı sağlar.
→ Kalsiyum ve fosfor gibi önemli mineralleri depolar.
→ Kırmızı kemik iliği, kan hücrelerini üretir.
→ Kaslar ve eklemlerle birlikte hareketi sağlar.
→ Hayati organları korur, örneğin beyni, akciğerleri, kalbi ve omuriliği.
→ Kemik iliği, yağ depolayarak enerji rezervi sağlar.
→ Kemikler, büyüme ve onarım süreçlerinde sürekli olarak yeniden yapılanır ve sağlıklı bir iskelet yapısını sürdürür.

Eklem ve Çeşitleri

Yan yana veya uc uca olan kemiklerin birbirine bağlandığı yere eklem adı verilir. Kemiklerin birleştiği yerler eklem olarak isimlendirilir.
İskelet sisteminin hareket kabiliyetini sağlayan yapılar olan eklemler, iki veya daha fazla kemiğin bir araya gelerek hareket sağlamasına yardımcı olur. Eklemler, hareket kabiliyetlerine göre oynamaz, yarı oynar ve oynar eklemler olmak üzere üçe ayrılır.
1- Oynar Eklemler: Kol, bacak, parmak, bilek, omuzda bulunan eklemler oynar eklemlerdir. Bacak kemikleri arasındaki eklem Kalça ile bacak kemikleri arasındaki eklem Kol ile omuz kemiği arasındaki eklemler oynar eklemlerdir.
Oynar Eklemlere Örnekler:
✦ Omuz eklemleri
✦ Dirsek eklemleri
✦ Bilek eklemleri
✦ Parmak eklemleri
✦ Kalça eklemleri
✦ Diz eklemleri
✦ Ayak bileği eklemleri

2- Yarı Oynar Eklemler: Bu tür eklemler, sınırlı hareket kabiliyeti sunar ve iki kemik arasında destek ve hareket sağlar. Omurların eklemleri ve kaburgalarla göğüs kemiği arasındaki eklemler yarı oynar eklemlerdir.
Yarı Oynar Eklemlere Örnekler:
✦ Omurganın omurlar arasındaki eklemler
✦ Kaburgaların sternumla bağlantı noktaları
✦ Kafatasının tabanında bulunan ve kafa ile omurga arasında hareket sağlayan eklemler

3- Oynamaz Eklemler: Bu eklemler hareketsiz olup, kemiklerin sıkıca bağlanarak daha fazla koruma sağlamasına yardımcı olur.
Oynamaz Eklemlere Örnekler:
✦ Kafatası kemikleri arasındaki eklemler
✦ Dişlerin çene kemiği ile bağlandığı yerler
✦ Kafatası eklemleri
✦ Yüz eklemleri

Kıkırdak

Kıkırdak kemiğin esnek ve canlı dokusudur. İskelet sisteminde bulunan kıkırdaklar, kemikler arasında sürtünmeyi azaltarak hareketi kolaylaştırır ve eklem yüzeylerini kaplar. Ayrıca, esneklik ve destek sağlarlar.

Kıkırdak, kemiklere göre daha yumuşak ve esnek bir yapıya sahip olan canlı bir dokudur. Bu doku, kemiklerin uçlarında, birleşme noktalarında ve kaburgaların ucunda bulunur. Kıkırdak dokunun kaygan yapısı, kemiklerin rahatça hareket etmelerine olanak tanır. Ayrıca, uzun kemiklerin uçlarında yer alan kıkırdak doku, büyüme evresindeki canlıların boyunun uzamasına katkıda bulunur.

Kas ve Kas Çeşitleri

Kasların işlevi, vücudun hareketini ve iç organların düzgün çalışmasını sağlamaktır. çizgili kaslar bilinçli kontrolümüz altında çalışırken, düz kaslar ve kalp kası, isteğimiz dışında ve otomatik olarak çalışır. Bu sayede, vücudumuzun hareket ve işlevlerini gerçekleştirmek için gerekli enerji ve koordinasyon sağlanır.

Düz kas İstemsiz Düz Yavaş çalışır, yorulmaz.
Kalp kası İstemsiz Çizgili Yorulmaz.

Kas sistemi, iskelet sistemine bağlı olarak çalışır ve vücudun hareket etmesine olanak tanır. Kaslar, iskeletin etrafında bulunan ve hareket etmeyi sağlayan yapılar olarak görev yapar. Vücudumuzdaki kaslar düz kas, çizgili kas ve kalp kası olarak üçe ayrılmaktadır.

Kaslar, insan ve hayvan vücudunda hareketi sağlayan tel benzeri dokulardan oluşan yapıdır. İskeletin üzerinde yer alan kaslar, vücuda kemiklerle birlikte şekil verir ve hareket etmemize olanak tanır. Kas hücreleri, kasılma ve gevşeme yeteneği sayesinde çeşitli hareketleri gerçekleştirebiliriz.

1- Çizgili Kaslar: Çizgili kaslar, kemiklere bağlı olarak çalışan kaslardır. İsteğe bağlı olarak hareket ederler ve vücudun hareketini sağlarlar. Bu kaslar, düzgün ve düzensiz kas lifleri içerir. Vücudun hareket etmesi için kemiklere bağlı olan ve isteğimizle çalışan kaslardır. Hızlı çalışır ve çabuk yorulurlar.

Çizgili Kaslar
→ İstemli çalışırlar.
→ Yapısı Çizgilidir.
→ Hızlı çalışır, çabuk yorulur.

2- Düz Kaslar: Düz kaslar, iç organların hareketini sağlayan ve isteğe bağlı olmayan kaslardır. Sindirim sistemi, üriner sistem ve kan damarları gibi bölgelerde bulunur. Mide, bağırsaklar ve kan damarlarının yapısında bulunan ve isteğimiz dışında çalışan düz kaslar, yavaş, düzenli ve yorulmadan çalışırlar.
Düz Kaslar
→ İstemsiz çalışırlar.
→ Yapısı Düz kaslardır.
→ Yavaş çalışır, yorulmaz.

3- Kalp Kasları: Kalp kasları, sadece kalpte bulunan özel kaslardır. İstemsiz olarak çalışırlar ve kalbin sürekli olarak kan pompalamasını sağlarlar. Çizgili kaslar gibi hızı çalışan kalp kası, düz kaslar gibi isteğimiz dışında, ömür boyu düzenli olarak ve yorulmadan çalışırlar.
Kalp Kaslar
→ İstemsiz çalışırlar.
→ Yapısı Çizgili kaslardır.
→ Yorulmaz.

Kasların Önemi
✦ Vücuda şekil kazandırır.
✦ İskeletimizi ve iç organlarımızı hareket ettirir.

Destek ve hareket sistemi, vücudun hareket etmesini, şeklini korumasını ve iç organları desteklemesini sağlayan karmaşık bir yapıdır. Bu sistem sayesinde insanlar günlük aktivitelerini gerçekleştirebilir, hareket edebilir ve dengede durabilirler. İskelet ve kas sistemi birbiriyle uyumlu çalışarak, hareketin gerçekleşmesi ve vücudun istenilen şekilde pozisyon alabilmesi için gerekli koordinasyonu sağlar.
Sorular ve Cevaplar
➠ Kaburga, kalça ve kürek kemikleri hangi kemik çeşidine örnek verilebilirler?
Kaburga, kalça ve kürek kemikleri düzgün şekilli olmayan, karmaşık yapıya sahip olduğu için yassı kemik çeşidine örnek verilebilirler.
➠ İsteğimize bağlı olarak çalışan, iskelet kasları olarak bilinen kas çeşidine ne ad verilir?
İsteğimize bağlı olarak çalışan, iskelet kasları olarak bilinen kas çeşidine "iskeletik kas" veya "çizgili kas" adı verilir.
➠ Kulak kepçesi, burun, soluk borusu gibi yapılarda bulunan, kemik kadar sert olmayan esnek
yapıya ne ad verilir?
Kulak kepçesi, burun, soluk borusu gibi yapılarda bulunan, kemik kadar sert olmayan esnek yapıya "kıkırdak" adı verilir.
➠ Kan damarları, mide, yemek borusu, bağırsak gibi yapılarda bulunan kas çeşidi hangisidir?
Kan damarları, mide, yemek borusu, bağırsak gibi yapılarda bulunan kas çeşidi "düz kas" olarak adlandırılır.
➠ Kalp kası, yorulmadan düzenli ve ritmik olarak çalışır. Bu özelliği ile hangi kas çeşidine benzer?
Kalp kası, yorulmadan düzenli ve ritmik olarak çalışır. Bu özelliği ile "düz kas" çeşidine benzer.