Seferberlik ve Savaş Hali Kanununun 10. maddesinde milli seferberlik ilanının nasıl yapılacağı açık şekilde ifade ediliyor. Buna göre, milli seferberliği, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü alarak, ilan edebiliyor. Milli Seferberliğin başladığı tarih açık olarak ilan ediliyor. Milli Seferberlik ilanına ilişkin karar, aynı TBMMye gönderilip, oylanıyor. Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giriyor.
Kanununun ilgili maddesi şöyle;
Genel ve kısmi seferberlik ilanı: Madde 10 – Savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten ve dıştan tehlikeye düşüren davranışların ortaya çıkması hallerinde, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra genel veya kısmi seferberlik ilanına karar verir. Kararda seferberlik uygulanmasının başlayacağı gün ve saat belirtilir. Bu karar, derhal Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağırılır. Kısmi seferberlik ilanı halinde, seferberlik ilan edilen bölgeler dışında görev verilecek personel, mal ve hizmetlere de yükümlülük uygulanabilir.
SIKIYÖNETİM Mİ GELİYOR?Aynı kanunun kritik maddelerinden biri ise, milli seferberlik dönemlerinde Bakanlar Kurulunun yetkilerini tarif eden madde. Kanunun 11. maddesine göre, Bakanlar Kurulunun yetkileri arasında Gerektiğinde sıkıyönetim ilanına karar vermek ve sıkıyönetim ilan edilen bölgelerin tamamı veya bir kısmında daha önce olağanüstü hal ilan edilmiş ise, sıkıyönetim ilanı ile birlikte olağanüstü hal uygulamasına son vermek de var. Bu da, kulislerde, Olağanüstü Hal uygulamasının ardından, sıkıyönetim mi geliyor sorularına neden oldu.
MİLLİ SEFERBERLİK DÖNEMİNDE NELER OLABİLİR?* YEDEKLER ASKERE ÇAĞRILABİLİR- Seferberlik halinde, Genelkurmayın tüm yedek güçleri, 7 gün içinde askere çağırma yetkisi bulunuyor.
* HER BAKANLIK SEFERBERLİK TEŞKİLATI OLUŞTURACAK- Kanuna göre, seferberlik ilanı halinde tüm bakanlıkların seferberliğe özel teşkilat oluşturma zorunluluğu bulunuyor.
* TÜM KAMU MALLARINI KULLANMA YETKİSİ VERİLECEK- Seferberlik dönemlerinde, kamu kurum ve kuruluşlarının tüm personel ve mal varlıklarının yetkilendirilecek kişiler tarafından kullanılmasının önü açılıyor.
* GEREKİRSE, TÜM GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERİN MAL VE HİZMETLERİ KULLANILABİLECEK- Kanunun en kritik maddesi ise, seferberlik ilanı halinde, Türkiyedeki tüm gerçek kişilerle, kamu ve özel kurum ve kuruluşlarının personel, mal ve hizmetlerinin, Bakanlar Kurulunun kararları doğrultusunda kullanılmasının önünü açması.
Bunun anlamı şu; seferberlik ilanının ardından Bakanlar kurulu isterse, vatandaşların mallarına el koyup, kullanabilecek. İsterse, vatandaşlara görev tanımı yapabilecek.
Milli Seferberlik kapsamında, vatandaşların mal ve hizmetlerinden nasıl yararlanılacağına ilişkin hükümler de, 1939 tarihli Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu ile düzenleniyor. Bu kanun çerçevesinde, 18 yaşından aşağı, 65 yaşından yukarı ve malul ve sağlığı bozulmuş olanlarla, bakıma muhtaç çocuğu olan ve gebe bulunan kadınlar dışında kalan tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının mal ve hizmetlerinden yararlanılabiliyor. Vatandaşların seferberlik çerçevesinde kullanılan mallarının zarar görmesi halinde ise, devletin tazminat ödemesi hükme bağlanıyor.