Yıl 19 Mayıs 1919 Türk tarihindeki dönüm noktalarından biri...Yalnız ulu önder Atatürkün Samsuna ayak bastığı tarih değil aynı zamanda Gençlik ve Spor Bayramı.
Atatürk Millî Mücadele döneminde Türk milletini ileri götürecek ve köhnemiş fikirlere karşı gelecek olanların genç fikirler olduğunu görmüştü. Bu nedenle de gençlik kavramı Atatürk için ayrı bir önem taşıyordu. Atatürk gençlerden bahsederken sık sık, yaş sınırı dışında fikri olarak gençliği yani, fikirde yeniliği ifade etmekteydi. Onun şu sözü çok anlamlıdır: Genç fikirli demek, doğruyu gören ve anlayan gerçek fikirli demektir.
Atatürkün gençliğe armağan ettiği ve Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanan 19 Mayısın önemini anlayabilmek için onun 16–19 Mayıs 1919 tarihleri arasında gerçekleştirdiği İstanbul-Samsun yolculuğunu bir kez daha hatırlamamız gerekir.
Atatürkün Samsuna ayak basışı, Türkiye Cumhuriyetinin tarihindeki önemli olaylardan biridir. Türk Milleti Birinci Dünya Savaşı sonrasında kötüleşen koşullar içinde kurtuluş çareleri ararken büyük bir lider, Mustafa Kemal Atatürk ortaya çıktı ve Samsuna ayak basarak Kurtuluş yolunu açtı. Bu nedenle Atatürkün 16–19 Mayıs 1919 tarihleri arasında gerçekleştirdiği, İstanbuldan başlayan yolculuğu bir kurtuluş dönemini simgeler. Atanın Samsuna ayak basışının taşıdığı önemi, onun Büyük Nutkunu 19 Mayıs 1919 tarihi ile başlatmasından da anlayabiliriz.
Samsun işgal kuvvetleri için önemli noktalardan biriydi. Stratejik bakımdan büyük öneme sahipti ve Karadenizden Orta Anadoluya açılan en rahat ve güvenilir kapıydı. İngilizler 9 Mart 1919 tarihinde Samsuna askerî birlik çıkarmışlardı.
Buna tepki olarak Türk Makinalı Tüfek birliğinden Hamdi adındaki bir teğmenin askerlerini alarak dağa çıkması dikkatleri bu bölgeye çekti ve İngiliz Yüksek Komiserliğinin de Türk halkının silâhlandığı konusundaki şikâyetleri üzerine bu bölgeye güvenilir bir kumandanın olağanüstü yetkilerle gönderilmesine karar verildi. Bu kumandan Mustafa Kemal Atatürktü ve Atatürk uzun zamandan beri ülkenin içinde bulunduğu bu umutsuz duruma üzülüyor ve birşeyler yapmak için Anadoluya geçmek istiyordu. Bu Onun için bulunmaz fırsattı. İstanbul-Samsun yolculuğu öncesinde Atatürkle Padişah Vahdettin arasında geçen konuşmayı Atatürk şöyle anlatır:
-Paşa, Paşa!... Şimdiye kadar devlete çok hizmet ettin! Bunların hepsi artık bu kitaba girmiştir! Bunları unutun, asıl şimdi yapacağın hizmet hepsinden daha önemli olabilir... Paşa, Paşa... Devleti kurtarabilirsin! Ulu önder, bu sözler üzerine düşüncelerini şöyle dile getirir:
Bu sözlerden hayrete düştüm. Acaba Vahdettin benimle içtenlikle mi konuşuyor?...O Vahdettin ki... Bütün yaptıklarından pişman mı olmuştur? Aldatıldığını mı anlamıştı? Fakat böyle bir yorum ile başka konulara girişmeyi ürkütücü saydım, kendine karşılık verdim:
—Kişiliğe güveninize ve bana bunca yüz verişinize teşekkür ederim... Elimden gelen hizmeti esirgemeyeceğime lütfen güveniniz...
Atatürk bu konuşmada plânlarının sezilmiş olabileceği duygusuna kapılmıştı ama, Onu bekleyen ve Ona güvenen birTürk Milleti vardı.
Atatürk ile beraber 16 Mayıs 1919 Cuma günü başlayacak yolculuğa gemi kaptanı İsmail Hakkı Durusu dışında 18 kişi eşlik eder.
Atatürk beraberindeki kişilerle 16 Mayıs 1919 Cuma günü öğleden sonra Bandırma adındaki eski bir vapurla Galata rıhtımından ayrılır. Bandırma Vapuru bir gün sonra, saat 21.40 sıralarında İneboluya varır.
18 Mayıs 1919 Pazartesi günüyse beklenen yolculuğun sonuna gelinir. Yolcular Kalyon Burnu denilen yerden sandallarla Merkez iskelesine çıkarılırlar. Bu sandallardan birinin sahibi olan İsmail Yurtsever anılarında, o zaman için Atatürkü tanımadığını söyler, Atatürkü sandalda ve Samsunda iken geniş yakalı lejyon kaputu ve başında kalpakla gördüğünü anlatır. Atatürk, İstanbuldan başlayan ve Samsunda sona eren yolculuk esnasında, görevli bir askerdi ve giyimi de buna uygundu ancak Samsuna ayak bastığı günden birkaç gün sonra asker değil, sivil olarak hareket edecekti.
Atatürkün Samsuna çıkışında gördüğü manzara pek parlak değildi. Şehirde İngiliz işgal kuvvetleri vardı. Pontusçular sokaklarda kol geziyordu. Halk kendisini koruyamayacak durumdaydı. Atatürk bugün müze haline getirilen Hıntıka Palasta kaldıkları süre içinde hep bu sorunları düşündü, yolculukta geçirdiği uykusuz geceler sona ermemişti; şimdi de burada uykusuz geceler başlıyordu. Ama Onda ve Onun gibi düşünenlerde bu azim oldukça hiçbir engel aşılmaz değildi.
Bu yolculuk Türk Milleti için bir dönüm noktası, kurtuluşun başlangıcıydı. Atatürk, Millî Mücadeleyi başlatmak üzere Samsunda Anadolu topraklarına ayak bastığı 19 Mayıs 1919 tarihinin önemi nedeniyle bu günü Türk gençliğine armağan etti. Atatürk: Gençler! Benim gelecekteki emellerimi gerçekleştirmeyi üstlenen gençler! Bir gün bu memleketi sizin gibi beni anlamış bir gençliğe bırakacağımdan dolayı çok memnun ve mesudum derken Türk gençliğine olan güveni ifade ediyordu. Onun şu sözleri de hepimiz için bir rehber olmalıdır: Beni görmek demek, mutlaka yüzümü görmek değildir. Benim fikirlerimi benim duygularımı anlıyorsanız ve hissediyorsanız, bu kâfidir.
