1.KİTABIN KONUSU:Kitap Mümtaz’ın Nuran’a karşı duymuş olduğu aşkı konu edinmektedir.
2.KİTABIN ÖZETİ: Öykünün merkezi Mümtaz ve Suatın Nurana olan aşklarıdır Mümtaz ve Nuran birbirini sevmekte ve evlenmeyi tasarlamaktadırlar. Ümitsizliğe düşen Suat ise kendini asarak intihar eder. Bu trajedi nedeni ile Nurandan ayrılan Mümtazın iç dünyası yıkılmıştır. Radyoda II.Dünya savaşının başladığı haberi verildiği sırada, Suatın hayalini gören Mümtaz merdiven başına yıkılır (bazı edebiyat incelemecileri, sonda Mümtazın öldüğü biçiminde yorumlar yapmış olsalar da, Tanpınarın metninde ölüm telaffuz edilmiyor).
Mümtaz, Beyazıt Sahaflar Çarşısında, salaş dükkanlarda, bit pazarında, Çekmecede balıkçı muhitinde ve kır kahvelerinde dolaştırırken, İstanbulun bir kronikçisi, İstanbulda eski zamanın donup kaldığı ve biriktiği köşelerin bir tasvircisi oluyor romanda. Huzurun sonraki bölümlerinde Boğaza, zengin bir eve, sanki başka bir dünyaya geçiyoruz. Pırıl pırıl görünen modern semtte önceleri çok mutlu olan Mümtaz, giderek bu çevrede yaşayan insanlardan kaynaklanan olayların sonucunda yıkılır. Geçilmemesi gereken bir sınırı çiğnemiştir o!
Her yeni tecrübe gibi şahsîdir, her yeni tecrübe gibi ilktir. Mümtaz, bindiği bir Ada vapurunda Nuran’a rastlamış ve “Tehlikeli denecek derecede zengin, her ihtimale gebe, her mânasında velûd bir kadınlık hayatı(nın), bakımsız bir tarla gibi sırf kendisini işleyecek erkeğin yokluğundan yarı hülyâ, yarı verimsizliğin bütün sebeplerini kendisinde gören bir aşağılık duygusu içinde akıp gittiğini” farketmiştir. Bu tesbitin arkası kendiliğinden gelecek ve zalim bir çocukluğun ara sokaklarından geçerek kendisini İhsan’ın kollarına atan Mümtaz, fikrî zeminini sağlamlaştırmış bir insan olarak duygusal arka planını inşa etmeye soyunacaktır: “O madem ki artık benim için herşeydir, o halde bütün kâinatımla ona taşınmalıyım.” der.
3.KİTABIN ANA FİKRİ:Her aşkın bir ızdırap ve çilesi bazen insana mutluluk bazen de mutsuzluk verir.
