Yargı Konu Özeti

YARGI

Hâkimlik Teminatı: 1982 Anayasası bu teminatın içerisine savcıları da almıştır. Buna göre, hâkim ve savcılar azlolunamaz ( suç unsuru hariç ), kendileri istemedikçe, anayasada gösterilen yaştan ( 65 ) önce emekliye ayrılamazlar ( olumsuz sağlık koşulları hariç ).

1-Yüksek Mahkemeler

a) Anayasa Mahkemesi
– 11 asıl 4 yedek üyeden oluşur.
– Üyelerini Cumhurbaşkanı seçer.
– Salt çoğunlukla karar verir (Anayasa değişikliği iptali ve siyasî parti kapatılması kararlarında ise, beşte üç oy çokluğu aranır).

Görevleri:
– Kanunlar, Kanun Hükmünde Kararnameler ve TBMM İç Tüzüğü’ nün Anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler. Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun Hükmünde Kararnamelerin iptali için Anayasa mahkemesi’ne dava açılamaz. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanı veya TBMM üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Kanunun yayınlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz. Kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin ve TBMM İç Tüzüğü’nün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açma hakkı, Cumhurbaşkanı, İktidar ve ana muhalefet partisi Meclis grupları ile TBMM üye tam sayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. İktidarda birden fazla siyasî partinin bulunması halinde, dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır. İptal davası açma hakkı, iptali istenen kanunun Resmî Gazete’de yayınlanmasından başlayarak altmış gün sonra düşer. Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karara bağlamazsa, yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Anayasa Mahkemesi kararları kesindir. İptal kararları, gerekçesi yazılmadan açıklanamaz. Kanun, Kanun Hükmünde Kararname ve Meclis İç Tüzüğü veya bunların hükümleri, iptal kararının Resmî Gazete’de yayınlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Gerekli görürse Anayasa Mahkemesi, iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazete’de yayınlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez. Anayasa Mahkemesi’nin, işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazete’de yayınlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.
– Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar; kararları kesindir.
– Yasama dokunulmazlıklarının iptali davalarına bakar.
– Siyasî partilerin kapatılma davalarına bakar (kapatmaya karar verilebilmesi için beşte üç oy çokluğu şarttır. Siyasî partilerin malî denetimini Anayasa Mahkemesi yapar. Ancak Anayasada, Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri başlığı altında değil, Siyasi Partilerle İlgili Hükümlerin 69. Maddesi’nde yer almakta ve “Anayasa Mahkemesi bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştay’dan yardım sağlar. Anayasa Mahkemesi’nin bu denetim sonunda vereceği kararlar kesindir.” denilmektedir).
– Uyuşmazlık Mahkemesi üyelerini, kendi üyeleri arasından seçer.

b) Yargıtay
Adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son mahkeme olarak bakar. Üyeleri, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyeleri tarafından seçilir.

c) Danıştay
İdarî mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son mahkeme olarak bakar. Üyelerinin ¾’ü Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, ¼’ü Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

d) Askerî Yargıtay
Askerî mahkemelerde verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrıca asker kişilerin kanunla gösterilen belli davalarına ilk ve son mahkeme olarak bakar. Üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

e) Askerî Yüksek İdare Mahkemesi
Asker kişileri ilgilendiren ve askerî hizmete ilişkin idarî işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son mahkemedir. Ancak, askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda, ilgilinin asker kişi olması şartı aranmaz. Üyelerini Cumhurbaşkanı seçer.

f) Uyuşmazlık Mahkemesi
Adlî, idarî ve askerî yargı merciileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkilidir. Mahkeme başkanlığını, Anayasa Mahkemesi tarafından kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar. Diğer mahkemelerle Anayasa Mahkemesi arasındaki görev uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesi’nin kararı esas alınır.

g) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
Adlî ve idarî hâkim ve savcıları mesleğe kabûl etme, atama, nakletme ve terfî işlemlerini yapar. Başkanı Adalet Bakanıdır.

h) Sayıştay
Genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderlerini inceleyen yüksek hesap mahkemesidir. Sayıştay’ın kesin hükümleri hakkında, ilgililer, yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde, bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi isteminde bulunabilirler. Bu kararlar dolayısıyla idârî yargı yoluna başvurulamaz. Vergi, benzeri mâlî yükümlülük ve ödevler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda, Danıştay kararları esas alınır.

NOT : Sayıştay ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Yüksek Mahkeme değildir; o statüde sayılırlar.

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.