Uygur Devletinin Özellikleri
- Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuştur. Başlangıçta devletin merkezi Ötüken olmuşsa da daha sonraları başkent Ordu – Balık (Karabalasagun) şehrine alınmıştır.
- Uygurlar Orta Asya hâkimiyetini sağlayarak Çin’i vergiye bağlamışlardır (Talas Savaşı sonucunda).
- Bögü Kağan döneminde Çin’le olan siyasi ilişkiler sonucunda Maniheizm dinini resmi din olarak kabul etmişlerdir (763).
- Mani dininin yanı sıra Budizm dinini de kabul eden Uygurlar, bu dinlerin bazı yasaklarından dolayı hayvancılığı terk ederek tarım ve ticaretle uğraşmışlardır. Bunların bir sonucu olarak da göçebe hayatı terk etmişler ve yerleşik hayata geçmişlerdir
- Din değiştiren ilk Türk devletidir.
- Uygurlar 840’ta Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır. Bununla birlikte parça parça siyasi hayatlarını 13. yüzyıla kadar sürdürmüşlerdir (Turfan, Kaşgar ve Kansu Uygurları olarak). Bu yüzyıldan sonra Moğolların hâkimiyetine girmişlerdir.
Uygur kültürü Moğollar arasında yayılmış ve Moğolların Türkleşmesinde etkili olmuştur.
Uygurların Önemi
Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
- Yerleşik hayatın bir sonucu olarak saraylar, tapınaklar gibi kalıcı mimari eserler bırakmışlardır.
- Yerleşik yaşamın bir sonucu olarak göçebe kültürü terk etmişler ve savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir. Fakat bilimsel ve kültürel etkinliklerde bulunarak uygarlık olarak ileri gitmişlerdir.
- Uygurlar, 18 harfli kendilerine özgü alfabeyi kullanmışlardır. Ayrıca Çinlilerden klişe matbaayı alıp kullanmışlar ve ilk Türkçe kitapları basmışlardır. Mani dininin terimlerini Türkçeye çevirmişlerdir (milli benliklerini korumak için). Bunun yanında kâğıt imalathaneleri de açmışlardır.
Kâğıt ve matbaayı kullanan ilk Türk devleti Uygurlardır.
- Uygurlar ayrıca pusula ve ipek imalatını da Çinlilerden öğrenerek uygulamışlardır.
- 12 Hayvanlı Türk Takvimi’ni yapmışlardır.
- Kendilerine ait Karabalasagun Yazıtları ve Şine-Usu Yazıtları vardır.
- Minyatür denilen bir tür resim sanatını geliştirmişlerdir. Orta oyunu da Uygurlara aittir.
- Uygurlar fresk (duvar resmi) sanatında çok ileri gitmişlerdir.
- Uygur şehirlerinde çeşitli dinlere ait mabetlerin yan yana olduğu görülmektedir. Bu durum Uygurlarda ibadet özgürlüğü olduğunu göstermektedir.
NELER ÖĞRENDİK?