TÜRKİYE’NİN DAĞLARI
- Türkiye’deki dağların önemli bir bölümü Alp Dağları’nın oluşumu sırasında ortaya çıkmıştır.
- Bu dağlara örnek olarak Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Dağları gösterilebilir.
- Ege Bölgesi’nde ise çökme-yükselme sonucu Bozdağlar ve Aydın Dağları oluşmuştur. Dağlar yükselirken ovalar çökmüştür.
- Akdeniz Bölgesi’ndeki Nur Dağları da yine aynı süreçle (çökme-yükselme) oluşmuştur. Nur Dağları yükselmiş; Amik Ovası ise çökmüştür.
- Ege ve İç Anadolu bir bütün olarak yükselmekte; Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri çökmektedir.
- Eski bir akarsu vadisi olan Marmara Bölgesi çökerek İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.
TÜRKİYE’NİN OVALARI
- Çevrelerine göre çukurda kalan geniş düzlüklere ova denir.
- Ülkemizdeki ovaların bir bölümü kıyılarda, bir bölümü ise iç kesimlerde dağlar arasında bulunur.
- Ülkemizdeki kıyı ovalarının çoğu akarsuların getirdiği alüvyonlarla oluşmuş deltalardır. Başlıcaları: Çukurova, Bafra, Çarşamba ve Silifke Ovaları’dır.
- İç kısımlardaki ovalar ise çökme-yükselme oluşumları sırasında oluşmuştur. Dağlar yükselirken, ovalar çökmüştür. Başlıcaları: Gediz, Bakırçay, Küçük ve Büyük Menderes, Adapazarı, Tosya, Niksar ve Erbaa Ovaları’dır.
- Kayseri, Konya ve Eskişehir Ovaları çanaklarda bulunur.
- Malatya, Elazığ, Muş ve Bingöl Ovaları kıvrım hareketleri sonucu oluşmuş ovalardır.
TÜRKİYE’NİN AKARSULARI
- Akarsular akarken yataklarını fiziki olarak aşındırırlar:
- Vadi: Dik yamaçlı çukurlara vadi denir. Yeşilırmak, Kızılırmak, Göksu ve Ihlara Vadileri gibi…
- Menderes: Yatak eğiminin azaldığı yerlerde akarsu geniş daireler çizerek yatağını aşındırır: Küçük ve Büyük Menderes gibi.
- Peri Bacaları: Akarsuların tüflü araziyi aşındırması sonucu oluşur. Ürgüp ve Göreme gibi.
- Akarsular aşındırdığı gibi biriktirir de:
- Delta: Akarsuların taşıdığı alüvyonları biriktirmesiyle oluşan üçgen şeklindeki düzlüklerdir. Çukurova, Bafra ve Çarşamba gibi…
- Birikinti Konisi: Akarsular alüvyonları yamacın eteğinde biriktirirse, birikinti konisi oluşur.
- Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin gelişerek birleşmesi sonucu oluşur. Bursa Ovası gibi…
TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ
- Tektonik Göller: Çökme sonucu oluşan çanaklara su dolmasıyla oluşur. İznik, Ulubat, Kuş, Burdur, Acıgöl, Akşehir, Eber, Tuz, Hazar ve Çıldır Gölleri tektonik yolla oluşmuş göllerdir.
- Volkanik Göller: Yanardağ kraterlerinde oluşan göllere denir. Nemrut, Gölcük, Meke ve Acıgöl gibi…
- Karstik Göller: Suyla çözülebilen yer katmanlarında oluşan göllere denir. Kestel, Elmalı, Avlan, Salda ve Suğla Gölleri gibi…
- Buzul Gölleri: Buzulların aşındırdığı alanlara su dolmasıyla oluşan göllere denir. Ağrı, Erciyes, Kaçkar gibi dağların yüksek kesimlerinde yer yer küçük çaplı buzul gölleri bulunur.
- Set Gölleri: Çukurların önünün bir şekilde kapanarak su birikmesi yoluyla olur. Van Gölü, Erçek, Nazik, Balık Gölleri gibi.
- Baraj Gölleri: Akarsular önüne yapılan setlerle oluşur. Atatürk, Keban, Karakaya Baraj Gölleri gibi.