Türkiye’de nüfus artışının başlıca nedenleri şu başlıklar altında toplana bilir:
– Doğurganlık oranın yüksekliği
– Çocuk ölümlerinin azalması
– Beslenme ve sağlık koşullarının iyileşmesi ve ortalama insan ömrünün uzaması.
– Göç alma
Doğurganlık oranın yüksekliği: Doğurganlık, doğum yapabilecek çağdaki (15-49 yaşları arası) kadınların doğurduğu ortalama çocuk sayısı ile ifade edilebilir. Türkiye’de doğum oranı, kalkınmış ülkelere göre 2-3 kat daha fazladır. Yurt genelinde düşünüldüğü zaman kırsal kesimdeki doğum oranı kentlere göre çok daha fazladır. Bu da eğitimin yeterli düzeyde olmamasının bir sonucudur. Nitekim Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgelerinde okuma-yazma oranları düşüktür. Halk, aile plânlaması için yeterli bilgi ve imkanlara sahip olmamaktadır. Kırsal kesimde doğum oranın fazla olmasının bir sebebi de geleneksel aile kavramıdır. Ailelerin ( özellikle erkek sayısın) kalabalık olması, kırsal kesimde güçlü prestij sahibi olmanın bir göstergesi olarak kabul edilir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aynı soyadı taşıyan binlerce kişilik aşiretlerin varlığı, bunun bir göstergesidir.
Çocuk ölümlerinin azalması: Türkiye’de nüfus artışının önemli nedenlerinden birisidir. Çocuk ölümleri son yılları da hızla azalmaktadır. Çünkü anneler çocuk sağlığı konusunda bilgilendirilmektedir. Bu maçla yurdun her köşesinde ana ve çocuk sağlığı merkezleri kurulmuştur. Çocuk ölümlerinin azalmasının başka bir nedeni de beslenme koşullarının iyileştirilmesidir. Ayrıca çocuk ölümlerine neden olan hastalıkların aşılarının uygulaması da, bu konudaki önemli etkenlerden biridir.
Sağlık ve beslenme koşullarının iyileşmesi ve ortalama insan ömrünün uzaması: Hızla kalkınmakta olan ülkemizde sağlık hizmetleri de hızla iyileşmektedir. Sayıları her geçen gün artan hastane, sağlık ocağı, poliklinik, dispanser ve özel muayenehaneler gibi sağlık kuruluşları, ülkenin her yerine sağlık hizmetleri yaymaktadır. Sağlık teknisyeni, sağlık memuru ve hemşire gibi sağlık elemanlarının artışı ve sağlık kuruluşlarındaki tedavi hizmetleri, ölüm oranlarını azaltmış ve dolayısıyla nüfus artışını hızlandırmıştır.
Tarım, hayvancılık ve sanayi sayesinde ülkemizdeki beslenme koşulları hızla iyileşmektedir. Ayrıca sanayi, ulaşım, turizm, ticaret gibi daha pek çok konuda yurdumuzun top yekün kalkınması, Türk insanının refah düzeyini yükseltmiş bulunmaktadır. Bütün olarak iyileşen yaşama koşulları ve yükselen lnüfusun artmasına belirli ölçüde katkıda bulunmaktadır.
Tablo 4: Türkiye ve bazı ülkelerde insan ömrü (Yıl)
Ülke İnsan ömrü Ülke İnsan ömrü
Türkiye 65-70 Hindistan 45-50
Japonya 75-80 Pakistan 50-55
İsveç 70-75 Bangladeş 40-45
ABD 75 Sudan 40-45
Azerbaycan 71 Kazakistan 69
Özbekistan 69 Türkmenistan 65
Yurt dışından göç alma: Türkiye nüfusunun artmasında, dıştan gelen göçlerin de payı vardır. Bilindiği gibi ; Balkan ülkeleri, Kafkas ülkeleri, Kuzey Afrika ülkeleri ve Ege adaları Osmanlı devleti sınırları içindeydi. Buralarda ki çok sayıda ülke, yakın bir geçmişte yapılan savaşlar sonucu, bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Bu ülkelerde çok sayıda Türk nüfusu bulunmaktaydı. Bağımsızlığını kazanan bazı ülkelerde ( Yunanistan, Bulgaristan ve SSCB gibi) Türkler çeşitli baskılarla karşı karşıya kalmıştır. Bu ülkelerde ki Türklerin bir kısmı gerek ikili anlaşmalar sayesinde değiş-tokuş yoluyla, gerekse diğer yollardan Türkiye’ye göç etmiştir. Cumhuriyet sonrasında (1923-1989) 2,2 milyon Türk, dışardan göç yaparak anavatana gelmiştir.
Tablo 5: Cumhuriyet döneminde Türkiye’ye yönelik göçler
Göç veren ülke 1923-1989
Bulgaristan 961 000
Eski Yugoslavya 562 000
Yunanistan 424 600
Romanya 210 100
Kıbrıs 30 200
S.S.C.B. 2 800
Afganistan 4 400
Diğer ülkeler 50 000
Toplam 2 255 800
1927-1990 yılları arasında Türkiye nüfusunda ki 43 milyonluk artışın 2.2 milyonu (yaklaşık %5’i ) dıştan gelen göçlerle kazanılmıştır.
Bütün bunlara ek olarak 1939 yılında Hatay’ın anavatana katılması da Türkiye nüfusunun artışına bir miktar etkide bulunmuştur. Bu sayede, 1939 yılında 208 116 kişi Türkiye nüfusuna eklenmiştir. Bu da o zaman ki nüfusun %1’inden biraz daha fazladır.