Türk edebiyatında roman

Olmuş ya da olabilir nitelikteki olayları ve konuları ele alan edebî türlere Roman denir. Diğer türlerden ayrılan en önemli özelliği, uzunluğudur. Romanlarda, toplum- sal olaylar ve ilişkiler gerçeklere uygun bir tarzda ele alınır.

İyi bir roman ilgi çekici olmalı, herkesi ilgilendiren in- sancıl bir tema taşımalıdır. Romandaki olaylar arasın- da dengeli bir sıralama ve bağ bulunmalıdır. Olaylar akla yakın olmalı, romanın konusundan doğmalıdır. Romandaki varlıkların kişilikleri baştan sona dek konu- ya uygun nitelikte olmalı, birbiriyle çelişmemelidir.

Roman yazarı; romanda yarattığı kişilerini kendi kişiliği içinden görebilmelidir. Romandaki davranışlar ve ko- nuşmaların, kişilerin karakterlerinden çıkmasını sağla- malıdır.

Okuyucu, romanı iş olsun diye okumaz. Roman okur- ken avunmak, kendinden uzaklaşmak ister. Romanda- ki kişilerle ilgilenmeye başlar. Olaylar karşısındaki dav- ranışlarının ne olacağını merak eder. Onların başarıla- rından mutluluk duyar. Onların sıkıntılarına üzülür. Kendisini onların yerine koyar. Onların davranışlarını eleştirir. Bu davranışlar içinde yapılmaması gerekeni, yapılmamış olanları bulur. Romanı okuyup bitirince genel bir yargıda bulunur.

Türk edebiyatında önceki yüzyıllarda roman türüne benzer edebî eserler mevcuttur. Bunlar:

1) Halk Hikâyeleri (Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin gibi.)
2) Meddah Hikâyeleri

 
3) Dinî Hikâyeler (Hz. Ali’nin Cenkleri gibi)
4) Destanî Hikâyeler (Dede Korkut Hikâyeleri, Battal
Gazi Destanı gibi)

Avrupaî tarzda ilk roman, Tanzimat döneminde yazıl- mıştır.  Namık Kemal’in  “İntibah”,  ilk  Türk  romanıdır. Nabizâde Nazım’ın “Karabibik”, ilk köy romanıdır. Yu- suf Kâmil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği “Telemak”, ilk çeviri romandır.

Romanlarda, şu ögeler üzerinde önemle durulmalıdır: Konu, kişiler, çevre, zaman, ana düşünce ve anlatım tarzı (üslûp).

Romanlardaki olaylar, bir plâna uygun olarak anlatılır. Bu plân şöyledir:

Giriş (Serim): Roman olayının başı, burada verilir.

Gelişme  (Düğüm):  Roman  olayının  gelişip,  açıldığı bölümdür.

Sonuç (Çözüm): Romandaki olayın açıklığa kavuştu- ğu, düğümün çözüldüğü bölümdür.

Romanlar, işlenilen konularına göre şu çeşitlere ayrılır:

1) Tarihî romanlar: Tarihteki olay ya da kişileri konu alan romanlardır.   Yazar tarihi gerçekleri kendi hayal gücüyle birleştirerek anlatır.

    Valter Scolt – Vaverley
    Gogol – Toros Bulba
    V.  Hugo – Nöturdam de Paris
    N. Kemal – Cezmi
    N. Atsız’ın Bozkurtlar
    Tarık Buğra – Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da
    K. Tahir – Yorgun Savaşçı, Devlet Ana

2) Macera Romanları: Kahramanların başından geçen hareketli olayların anlatıldığı romanlardır.

    Alexander  Dumas  –  Monto  Kristo  Kontu,  Üç
Sihaşörler
    Ahmet  Midhat  –  Hasan  Mellah,  Hüseyin  Fellah, Dünyaya İkinci Geliş

3) Polisiye Romanlar: Macera ve heyecan duyguları- nı artıran romanlardır.

    Edgar Allen Poe – Morgue Sokağı Cinayeti
    Arthur Connan Doyle – Sherlock Holmes
    Agatha Cristie – Şark Ekspresinde Cinayet
    Ahmet Midhat – Esrar-ı Cinayat (İlk Türk Polisiye
Romanı)
    Cingöz Recai – Server Bedii takma adıyla Peyami
Safa

4)  Egzotik  Romanlar:  Yabancı  ülkelerin  toplumsal özelliklerini, geleneklerini anlatan romanlardır.
    Refik Halit Karay – Nilgün
    Pierre Loti – İzlanda Balıkçısı
 
5) Sosyal Romanlar: Ekonomik bunalımlar, sınıfsal çelişkiler,  köyden kente göç gibi  toplumsal  sorunları konu edinen romanlardır.

    Victor Hugo – Sefiller
    Sami Paşazade Sezai – Sergüzeşt
    Ahmet Midhat – Felatun Bey ile Rakım Efendi
    Recaizade Mahmud Ekrem – Araba Sevdası

6) Psikolojik Tahlil Romanları: Roman kahramanla- rının psikolojisini tahlillerle anlatan romanlardır.

    Madame De Le Fayette – Princesse De Cleves
(Dünyanın ilk psikolojik roman örneği)
    Peyami Safa – Dokuzuncu Hariciye Koğuşu

7) Biyografik Roman: Topluma mal olmuş bir kişinin yaşamını, yaşadığı döneme katkılarını anlatan roman- dır.

    Oğuz Atay – Bir Bilim Adamının Romanı

8) Otobiyografik Roman: Yazarın kendi hayatını konu edindiği romanlardır.

    Mark Twain–Tom Sawyer’in Maceraları
    Orhan Kemal – Avare Yıllar, Baba Evi

Türk Edebiyatında Roman

Türk edebiyatına roman Fransızcadan yapılan çevriler- le girdi. Bu çevirilerden ilki Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan yaptığı Tercüme-i Telemak’tır. Daha son- ra adı bilinmeyen bir çevirici Victor Hugo’nun ünlü ro- manı Sefiler’i (Les Miserables) çevirdi. 1860-1880 yıları arasında başta Fransız  yazarlar  olmak  üzere birçok Batılı yazarın eseri Türkçeye çevrildi. İlk Türk romanı Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı ese- ridir. Sami’den sonra Ahmed Mithat romanlarıyla Türk romanının gelişmesine katkıda bulundu. Türk romanı asıl Tanzimat döneminde gelişti. Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası yeni teknikler kullanılan Batılı anlamda türüne en yakın ilk Türk romanıdır. Servet-i Fünun edebiyatı döneminde ilk usta romanlar ve usta yazarlar kendilerini gösterdi. “Sanat sanat içindir” tezini savunan bu yazarlar aşk ve acıma gibi konuları işledi. Halit Ziya Uşaklıgil bu dönemin en önemli romancısı sayılır. Aşk-ı Memnu (1925) adlı romanı günümüzde de en başarılı Türk romanlarından biridir.

1910’dan sonra milli duyguların ağır basmasıyla birlikte “Genç  Kalemler” dergisi  çevresinde Türkçülük  akımı gelişti. Milli romanların yazılması bu dönemde başladı. Halide Edip Adıvar’ın Vurun Kahpeye, Reşat Nuri Gün- tekin’in Çalıkuşu romanları bu dönemin örneklerinden- dir. Cumhuriyet döneminde çağdaş Türk romanı ortaya çıktı. Toplumsal ve sosyal gelişmeleri konu alan ro- manlar yazıldı. Köy ve kent romanları ayrımı da bu dönemle ilgilidir.

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.