TBMM’ye Karşı Ayaklanmalar ve Alınan Önlemler

Sebepleri

•  İstanbul hükümetinin kışkırtması
•  İtilaf devletlerinin kışkırtması ve desteklemesi
•  Şeyhülislamın fetvasının rolü
• Halkın askerlikten ve savaştan bıkması
• Kuva-yi milliye birliklerinin halka karşı bazı olumsuz davranışlarda bulunması
• Şahsi menfaat temin etme isteği
• Azınlıkların çalışmaları ve bağımsızlık istemeleri

 A) Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkartılan Ayaklanmalar

1. Aznavur Ayaklanması

İngilizlerin teşviki ile güney Marmara, Manyas, ululat, Balıkesir ve Gönen’de çıkartılmıştır. Ayaklanma Çerkez ethem ve kuvvetleri ile bastırılmıştır.

2. Kuva-yi inzibatiye Ayaklanması

Bu ordu İngilizlerin teşviki ve yardımı ile Osmanlı saltanatına bağlı olarak kurulmuştur. Ayaklanma İstanbul ve Anadolu arasında önemli bir geçit olan Geyve boğazının kuva-yi milliyecilerin eline geçmesini önlemek için çıkartılmıştır. Geyve boğazındaki kuva-yi milliye birliklerine saldıran hilafet ordusunun er kadrosunun ali Fuat paşa komutasındaki kuva-yi milliye birliklerine katılmasıyla ayaklanma bastırıldı.

B) İstanbul Hükümeti ve İşgalcilerin Kışkırtmaları Sonucu Çıkan Ayaklanmalar

Anadolu’daki milli direnişi en çok bu ayaklanmalar uğraştırmıştır.

1. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı ayaklanmaları

İngilizler boğazları elde tutmak için İstanbul hükümeti ile işbirliği yaptılar. Bölgedeki halk kışkırtıldı. Geyve’deki birliklerimiz pusuya düşürüldü. Ayaklanma Ali Fuat Paşa ve Refet Paşa tarafından bastırıldı.

2. Yozgat Ayaklanması

Yozgat, Boğazlayan, Yeni han ve çevresinde Çapanoğlu, Aynacı oğlu gibi bölgenin ileri gelenleri, padişah ve halifeye bağlılık iddiasıyla ayaklandılar. Çünkü bu kişiler, meclisin açılışı ve yeni bir devletin kuruluşu ile otoritelerinin yok olacağından endişe etmekte idiler. Bu ayaklanmayı batı cephesinden çağrılan Çerkez Ethem ve birlikleri bastırmışlardır.

3. Konya – Bozkır Ayaklanması

Delibaş Mehmet tarafından bozkırda başlayan ayaklanma Konya ve çevresine yayıldı. Ayaklanmayı Refet paşa bastırdı. Delibaş Fransızlara sığındı.

4. Afyon’da Çopur Musa Ayaklanması

Halifelik elden gidiyor diye başlatılan ayaklama, aslında yunan ajanlarının kışkırtması ile başlatıldı. Ayaklanma bastırılınca Çopur Musa yunanlılara sığındı. Yunanlılar böylece Batı Anadolu’da daha rahat ilerleyeceklerini düşünüyorlardı.

5. Milli Aşireti Ayaklanması

Daha önce kuva-yi milliye tarafları olan bu aşiret, Fransızların kışkırtması ile Urfa ve civarında ayaklandı.

6. Koçkiri Ayaklanması

Erzincan, Sivas ve dolaylarında çıkartılmıştır. Ayaklanma, Amasya’da bulunan merkez ordusu tarafından bastırılmıştır.

7. Cemil Çeto Ayaklanması

Bahtiyar aşireti reisi olan Cemil Çeto, Garzan ve yöresinde ayaklanma çıkarmıştır. Bu ayaklanmalardan başka Ali Batı ve Şeyh Eşref ayaklanmaları da çıkmıştır.

C) Önceden Kuva-yi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar

Düzenli ordunun kurulması ile bu ordunun emrine girmek istemeyen bazı kuva yi milliye komutanları isyan etti.
Bunların BaşlıcalarI

1.   Demirci Mehmet Efe Ayaklanması

Refet Paşa tarafından bastırıldı

2.   Çerkez Ethem Ayaklanması :

I. İnönü savaşı sonrası İsmet paşa tarafından bastırıldı.

D) Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar

Ermeni ve Rumların yoğun olarak yaşadıkları yerlerde çıkardıkları ayaklanmalardır.
Başlıcalar Şunlardır:

1.   Pontus Rum Ayaklanmaları

Yunanlılarla işbirliği yapılarak ve itilaf devletlerinin desteği alınarak Karadeniz bölgesinde çıkarılmıştır. Rumların bölgede bağımsız bir Rum devleti kurmak için çıkarttığı bu ayaklanmalar ancak milli mücadelenin kazanılmasından sonra tamamen söndürülebilirdi.

2.   Trakya ve Batı Anadolu’daki Rum Ayaklanmaları

Yunan işgallerinin başlaması ile çıkartılmıştır.

3.   Ermeni Ayaklanmaları:

Çukurova ve doğu Anadolu’da ermeni devletleri kurmak için Ermenilerce çıkarılmıştır.

Ayaklanmaların Sonuçları

•  Milli mücadelenin kazanılmasını geciktirmiştir.
•  Anadolu’daki işgalleri kolaylaştırmıştır.
•  Çok sayıda Müslüman Türk insanı şehit düşmüştür.
•  Maddi yönden büyük kayıplara neden olmuştur
•  Ayaklanmaların bastırılması TBMM’nin otoritesini ve gücünü artırmıştır.
•  Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırmıştır.
•  Ayaklanmaların bastırılmasıyla milli birliğin sarsılıp yok olmayacağı anlaşılmıştır.
• Ayaklanmaların bastırılması hilafeti, saltanatı ve Osmanlı hükümetinin otoritesini zayıflatmıştır.

TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Tedbirler

• İstanbul hükümeti ile her türlü haberleşme ve ilişki kesildi.
• Şeyhülislamın fetvasına karşılık Ankara müftüsü Rıfat efendi ve Anadolu’daki birçok müftünün imzası ile milli mücadeleyi destekleyen karşı fetva yayımlandı.
• “Anadolu Ajansı” kurdurularak milli mücadele lehinde propaganda yapıldı.
• Hıyaneti vataniye kanunu (29 Nisan 1920)çıkarılarak TBMM’nin otoritesi artırıldı ve suçluları yargılamak için  İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
•  Damat Ferit Paşa vatan haini sayılarak vatandaşlıktan çıkartıldı.