Niteleme sıfatlar, Örnek Niteleme Sıfatları, Niteleme Sıfatlarına Örnek Cümleler
Bir varlığın rengini, biçimini, boyunu, durumunu; kısaca “nasıl” olduğunu bildiren sıfatlardır. Niteleme sıfatları varlıkların bünyesinde bulunan yani “kalıcı” özelliklerini tarif ederler. Teoride niteleme sıfatları sınırsız sayıdadır.
- yeşil araba
- uzun köprü
- kırık bardak
- yuvarlak masa
- yüksek duvar
- sayın başkan (“Saygıdeğer” anlamında olduğu için sıfattır.
- ski cami yıkıldığı halde, onun şadırvan avlusu, olduğu gibi yerinde kalmış.
- Yağmur dinmiş, nemli yeşilliklerin üzerinde şimdi altınsı incileriyle lacivert bir gök yüzü titriyordu.
- Fırtınanın ve karın kapattığı yol,araçların ilerlemesine izin vermiyordu.
- Martıların acı çığlıkları gitmiyor kulaklarımdan.
- Çamurlu yollarda bata çıka ilerliyor,aşırı güçlük çekiyorlardı.
Eklerle türetilen niteleme sıfatları
Türkçede “-li, -siz, -lik, -ci” gibi bazı yapım ekleri isim soylu kelimelerin sonuna gelerek niteleme sıfatı olarak kullanılmalarını sağlarlar.[4]
- Ankaralı çocuk
- simitçi amca
- halkçı parti
- evli çift
- kırmızılı kadın
- akılsız başım
- yemeklik soğan
Fiillerden “-en, -esi, -mez, -r, -dik, -diği -ecek, -miş” ekleriyle türetilen ve fiil anlamını yitirmeden cümlede geçici olarak sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat-fiilveya ortaç denir.[5] Sıfat-fiiller de -bir ismin özelliklerini tarif etmek ya da sıfat tamlaması oluşturmak gibi- sıfatların tüm özelliklerine sahiptirler.
- gelecek sene
- tanıdık adam
- dönülmez yol
- dövülmüş sarımsak
- öpülesi el
- yüzen çocuk
- koşar adım
Bunların haricinde fiillerden yapım ekleri ile türetilmiş sıfatlar da vardır:
- çalışkan öğrenci
- yanık süt
- okuryazar toplum
Kökü fiil olan bu sözcüklerin yine kökü fiil olan sıfat-fiillerden farkı; dile sıfat olarak yerleşmiş, sözlüklerde yer almış, yaygın kelimeler olmalarıdır. Sıfat-fiiller ise belirli bir cümle için oluşturulan geçici sözcüklerdir. Fiil köklü sıfatlar ile sıfat-fiiller arasındaki sınır çok net değildir. Fiilimsiler dilin ihtiyaçlarına göre zamanla isim, sıfat gibi isim soylu sözcüklere evrilip dile yerleşebilirler.
* Karanlık koridorlar ürkütücüydü.
* Üzgün kadın, işe döndü.
* Kızgın boğa, bize saldırdı.
* İşsiz gençler çoğalıyor.
* Akmayan sular, birden akıvermişti.
* İrili ufaklı taşlar almıştı.
* Durgun denizi güzelce seyrettik.
* Sana komik bir fıkra anlatayım.
* Bu odaya mavimsi renk yakışır.
* Hayat, acı ve tatlı anılarla doludur.
eklerde türetilen niteleme sıfatlarında Ankaralı yerine Ankara’lı olcak bence
8. örnekte bir sayı sıfatı oluyor onun dışında süper
harika olmuş ellerineze sağlık
Sizin siniftan niteleme sıfatının açıklamasını yapabilir misiniz?